ΟΣΤΙΣ ΘΕΛΕΙ...

 Συνέχεια από το ΑΡΧΑΓΓΕΛΩΝ ΤΟΠΟΣ

Απομαγνητοφωνημένη* ομιλία του π. Χριστοδούλου Μπίθα

"Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν". Το πρώτο που χρειάζεται για να είναι κανείς πραγματικός χριστιανός είναι να γίνει ελεύθερος άνθρωπος. "Όστις θέλει". Δεν είναι δυνατόν να είναι κανείς χριστιανός με το ζόρι, επειδή τον απειλούν, επειδή τον πιέζουν, επειδή συναλλάσσονται μαζί του, επειδή του προσφέρουν χρήματα, επειδή τον απειλούν με την τιμωρία της κολάσεως, επειδή του υπόσχονται ότι αν είναι κοντά στον Θεό τότε θα 'ναι και εκείνος καλά, επειδή έχει την ψευδαίσθηση ότι αν κάνει ακολουθίες και προσευχές τότε θα έχει μια ιδιαίτερη εύνοια του Θεού. Όχι. Αυτά δεν είναι αποτελέσματα ελευθερίας, αλλά συναλλαγής και φόβου. 

"Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν", σημαίνει ότι ο Χριστός απευθύνεται στην ελεύθερη βούληση του ανθρώπου. Και ελεύθερη βούληση δεν αποκτούμε με τα λόγια και τις θεωρίες, αλλά όταν πράττουμε, όταν ζούμε πραγματικά εν Χριστώ. Το να αποκτήσει κανείς ελεύθερη βούληση σημαίνει αγώνα, αγώνα φοβερό. Με τι; Μα με την φιλαυτία. Αυτό που σήμερα λέμε εγωκεντρισμό. Την αγάπη όσων έχουμε, όσων κατέχουμε, όσων είμαστε ή μάλλον όσων νομίζουμε ότι είμαστε. Το να είναι χριστιανός κανείς σημαίνει ότι πρέπει να απελευθερώσει τον εαυτό του από τον προκαθορισμό της φύσης. Δύσκολο θα μου πείτε. Ναι, είναι δύσκολο. Όμως πολύ πιο δύσκολη είναι η ζωή που ζούμε. Πνιγμένη μέσα στον φόβο, στον φόβο για το αύριο, στις ενοχές και τις στενοχώριες για το χθες, πνιγμένη στην ανασφάλεια του σήμερα. 

"Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν", σημαίνει ότι πρέπει να απελευθερώσω την βούλησή μου, για να ποθήσω την υπέρβαση, την σοφία, την αγιότητα. Τι θα πει να υπερβώ τον προκαθορισμό της φύσης και να γίνω πραγματικά ελεύθερος άνθρωπος; Ας πούμε μερικά παραδείγματα. Ακούσαμε τα τελευταία χρόνια πολλές φορές να λέγεται από ανθρώπους που έχουν ολιγοπιστία ή που έχουν θεοποιήσει την επιστήμη ότι όλα τα καθορίζει το DΝΑ, ότι όλα προκαθορίζονται, ότι όλα είναι δεδομένα. Βλέπουμε ένα παιδί ας πούμε να είναι νευρικό και λέμε "ε, τι να κάνει, έτσι θα είναι επειδή ήταν η μάνα του". Βλέπουμε έναν άνθρωπο να έχει ιδιαιτερότητες και λέμε "τι να κάνει ο κακομοίρης, αυτό του 'δώσαν από την οικογένειά του". Το πρώτο αυτό. 

Επίσης, είναι πάρα πολλά τα τραύματα που κληρονομούμε από τους κατά τ' άλλα καλούς γονείς μας, μια κι εκείνοι ως παιδαγωγοί μαθητευόμενοι μάγοι είναι, αμαρτωλοί άνθρωποι είναι και παρ' όλες τις καλές προθέσεις κάνουν διαρκώς λάθη. Πολλά τα τραύματα που αποκτούμε, αλλά και συχνά στραβή η διαπαιδαγώγηση. Δεν αναφέρομαι στο αν κάποιος είναι ευγενικός ή έχει καλούς τρόπους, αλλά για έναν τρόπο που οδηγεί τον άνθρωπο στο ψεύδος. Ένα τρόπο διαπαιδαγώγησης που είναι στενά ατομικός. Ένα τρόπο που καθώς μεγαλώνουμε μας κάνει να κοιτάμε μόνο τον εαυτό μας και κανέναν άλλο. Μην το αναλύουμε πολύ. Αν κοιτάξουμε την ελληνική κοινωνία σήμερα, θα δούμε ποιο είναι το αποτέλεσμα της διαπαιδαγώγησης που πήραμε και το οποίο συνήθως το προβάλλουμε ψευδώς πάνω στο κράτος, αγνοώντας ότι είναι η οικογένεια που πάσχει πάνω απ' όλα, και η κοινωνία ακολουθεί. 

Όταν λέμε "προκαθορισμό της φύσης" εννοούμε τα πάθη μας. Εννοούμε όλες αυτές τις ενορμήσεις, τις ορμές που έχουμε μέσα μας, που μας τις έδωσε ο Θεός να τις χρησιμοποιήσουμε ως φορά προς το αγαθό κι εμείς τις έχουμε διαστρέψει, στην οργή, στην κατάκριση, στο μίσος, στην ζηλοφθονία, στην ανάγκη να αποκτήσουμε όλο και περισσότερα, στην ευθιξία μας και σ' όλα αυτά τα οποία μας χωρίζουν από τον Θεό και από τον συνάνθρωπο. Όταν μιλάμε, λοιπόν, για προκαθορισμό της φύσης μιλάμε στην ουσία για το ίδιο το πρόβλημα της πτώσης του ανθρώπου, το οποίο το βλέπουμε στην ιστορία του ανθρωπίνου γένους, να παρουσιάζεται με συνεχείς πολέμους, με εκατομμύρια νεκρούς, με συνεχή αδικία, ως αποτέλεσμα της πεπτωκυίας φύσης μας.

Και να θυμίσουμε κάτι ακόμα, γιατί ξεχνιόμαστε και λησμονούμε τι έχουν πει οι παλιότεροι. Κι όλο ζούμε με ψευδαισθήσεις ότι τάχα θα πετύχουμε τώρα την δημοκρατία, τώρα την ελευθερία και δεν καταλαβαίνουμε ότι είναι η ανθρώπινη φύση που πάσχει, αυτό μας είπε ο Χριστός. Ήταν τον 3ο αιώνα π. Χ., στο τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, ύστερα από αυτή την φοβερή κατάντια των Ελλήνων, μετά από 27 χρόνια, τόσες σφαγές, τόση καταστροφή, που ο Θουκυδίδης είπε ότι αυτά θα ξανασυμβούν αν δεν αλλάξει η φύση του ανθρώπου. Προφητικά μίλαγε εκείνος που είχε ζήσει τον πόλεμο στο πετσί του.  

 

Ήρθε ο Ιησούς Χριστός να μας το τονίσει αυτό. Αυτό που είχαν ψελλίσει οι φιλόσοφοι. Αυτό που έλεγαν και βροντοφώναζαν οι προφήτες και γι' αυτό τους σκότωναν. Ήρθε ο Χριστός να μας το πει. Αν δεν αλλάξει η φύση του ανθρώπου, τότε δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Η ιστορία θα επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά. Και κάποια νέα γενιά θα ελπίσει ψευδώς ότι κάτι καινούριο θα πετύχει. Και πάλι όλοι θα ποτίζονται με απελπισία και κάθε τόσο με αίμα, αίμα αδελφικό πολλές φορές.

Επειδή απομακρυνθήκαμε από το Ευαγγέλιο και τον Λόγο Του τα ξεχάσαμε όλα αυτά. Και νομίσαμε ότι με θεωρίες και επαναστάσεις θα αλλάξουμε τον κόσμο. Και τον βυθίσαμε σε ακόμη περισσότερο σκοτάδι. Και τελικά και τον Ίδιο τον αρνηθήκαμε. 

"Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν", σημαίνει ότι παίρνω την απόφαση ελεύθερα να γίνω ελεύθερος άνθρωπος. Σε έναν κόσμο που έχουν όλα παρερμηνευτεί και νομίζουμε ότι η ελευθερία είναι να μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε. Πως ελευθερία είναι να μπορούμε να παραβιάζουμε τον χώρο του άλλου. Ότι ελευθερία είναι να ζουμε εις βάρος του άλλου. Ότι ελευθερία είναι να μπορουμε να είμαστε μόνοι μας, ενώ θα 'πρεπε να είμαστε αδελφοί όλοι. 

"Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν". Γι' αυτό η εκκλησία, επειδή θέλει να βοηθήσει τον άνθρωπο να πορευτεί από την πτώση στον ανακαινισμό, βαφτίζει τα μέλη της. Με το βάπτισμα δεν είναι ότι σταματάμε να κάνουμε το κακό. Αλλά είναι ότι, καθώς ο άνθρωπος στο όνομα της Αγίας Τριάδος, του Αγίου Πνεύματος βαπτίζεται στον Χριστό, τουλάχιστον αυτό που κουβαλάει στην φύση του εξαγιάζεται. Από κει και πέρα είναι το πώς θα ζήσουμε, ώστε να μπορέσουμε την χάρη του Αγίου Πνεύματος να την ζούμε συνεχώς. Αυτό όμως δεν γίνεται ιδεολογικά, αλλά κάνοντας Ζωή  τον λόγο Του και το Παράδειγμά Του. "Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν". Δεν λέει, όποιος πάει στην εκκλησία. "Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν". Δηλαδή ν' ακολουθήσει τα χνάρια μου, τα βήματά μου, να ζήσει τον λόγο μου. 

"Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν, απαρνησάσθω εαυτόν". Να αρνηθεί τον εαυτό του. Τι θα πει αυτό; Το λέει και λίγο πιο κάτω το χωρίο. Για να κερδίσεις την ζωή σου πρέπει να την χάσεις. Για να κερδίσεις την πραγματική ζωή πρέπει να χάσεις την ζωή σου έτσι όπως τώρα την αντιλαμβάνεσαι. Για να κερδίσεις την όντως ζωή, για να μάθεις δηλαδή να έχεις πνευματικά μάτια κι αυτιά θα πρέπει να πορευτείς μ' έναν τρόπο διαφορετικό από τον πεπερασμένο τρόπο του θρησκευτικού ανθρώπου: Πάω, λέω δυο προσευχές, γυρνάω σπίτι μου και κάνω ό,τι κι όλοι οι άλλοι άνθρωποι. Αρρωσταίνω, παρακαλώ, γίνομαι καλά, ευχαριστώ και τέλος. 

"Απαρνησάσθω εαυτόν" σημαίνει ένα ανελέητο πόλεμο. Όχι με αυτό που κάνουμε συνήθως οι άνθρωποι, προς τους άλλους. Αλλά με τα πάθη μας, τον εγωκεντρισμό μας, με την φιλαυτία μας, την πηγή όλων των αμαρτιών μας. "Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν απαρνησάσθω εαυτόν". Καταλαβαίνει δηλαδή, πως αν δεν αναγεννηθεί «εξ' ύδατος και πνεύματος» δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. 

"Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρό αυτού". Τι θα πει να σηκώσουμε τον σταυρό; Στα χείλη των περισσότερων από εμάς, αυτή η έκφραση "σηκώνω τον σταυρό μου" έχει συνήθως μια παθητική έννοια. Περνάει κάποιος μια αρρώστια, "ε, τι να κάνει ο κακομοίρης, σηκώνει τον σταυρό του". Κάποιος περνάει μια μεγάλη δοκιμασία, λέμε "σήκωσε σταυρό αυτός". Ναι, κατά τα ανθρώπινα μέτρα σωστό είναι. Αλλά όταν ο Χριστός λέει να σηκώσουμε τον σταυρό μας δεν εννοεί αυτό. Αυτό υπήρχε. Οι άνθρωποι καλοί ήταν και πριν έρθει. Κι εκείνοι σήκωναν τον σταυρό τους. Κι εκείνοι άντεχαν αρρώστιες. Κι εκείνοι άντεχαν δοκιμασίες τεράστιες, για να θυμηθούμε τον Ιώβ κι όλους τους άλλους. 

Το "σηκώνω τον σταυρό μου", είναι δυναμική έννοια. Δεν είναι μια θρησκευτική κατάσταση. Δεν είναι κακομοιριά. Σημαίνει ότι κάνω αυτόν τον αγώνα που προείπαμε. Και καθώς απελευθερώνεται η βούλησή μου και καθώς αντιμετωπίζω τις δυσκολίες του κόσμου τούτου κάνοντας υπομονή και κόβοντας το θέλημά μου, αρχίζω και ανακαλύπτω το θέλημα του Θεού στην ζωή μου. Γιατί τον σταυρό ένας χριστιανός δεν τον κουβαλάει μόνο όταν αρρωσταίνει, όταν περνάει μια δοκιμασία, όταν έχει κρίση η χώρα του. Ένας χριστιανός τον κουβαλάει τον σταυρό κάθε μέρα. Τον σταυρό της πάλης με τον εγωισμό του. Τον σταυρό της πάλης με την κακία του. Τον σταυρό της πάλης με ο,τιδήποτε τον χωρίζει απ' τον συνάνθρωπο και τον Θεό. Κι έτσι όταν έρθει η ώρα της αρρώστιας, την σταυρική πορεία την ξέρει, την ζει ήδη. Και ζούμε σταυρική πορεία γιατί ελπίζουμε στην ανάσταση. 

Δεν σταματάει η ελπίδα μας στον σταυρό. Όπως εἰπαμε, ο Χριστός λίγο πριν έχει πει στον Πέτρο ότι θα πάθει, αλλά σε τρεις μέρες θα αναστηθεί. Και εμας μας καλεί στην ζωή αυτή όπου βασιλεύει η φθορά και ο θάνατος, να Τον ακολουθήσουμε για να αναστηθουμε πνευματικά και να περάσουμε στην αιώνια ζωή. 

Το «ακολουθήτω μοι» σημαίνει να ζήσουμε κατά τον τρόπο που Εκείνος μας υποδεικνύει μέσα απ' το ευαγγέλιό Του. Το να Τον ακολουθήσουμε σημαίνει να μπορέσουμε να κάνουμε ζωή μας το ευαγγέλιο και χώρα μας την εκκλησία. Το ευαγγέλιο δεν είναι ένα βιβλίο που άμα το διαβάσουμε και το μάθουμε καλά σωθήκαμε. Το ευαγγέλιο δεν υπακούει σε μια προτροπή που λέει "ερευνάτε τας γραφάς". Είναι πάρα πολύ καλό να το κάνουμε και πρέπει να το κάνουμε. Αλλά σ' εκείνη την προτροπή του "έρχου και ίδε", που λέει ο Φίλιππος στο Ναθαναήλ. Έλα να δεις. Έλα να ζήσεις. Έλα να ψηλαφήσεις την όντως ζωή. Βεβαίως πρέπει να το μάθουμε και να το 'χουμε στο νου μας (που δεν το ΄χουμε οι περισσότεροι). Αλλά πρέπει να το ζήσουμε, να το κάνουμε ζωή μας, αγάπη μας, βιβλίο μας, ευαγγέλιό μας. Είναι τα καλά νέα της εκκλησίας. Τα καλά νέα που φέρνει ο Χριστός. 

Αυτά τα καλά νέα αδερφοί μου υπάρχουν και σήμερα, δεν σταματούν να υπάρχουν. Εμείς βυθιστήκαμε στην απιστία και την ολιγοπιστία και με το παραμικρό που μας συμβαίνει στην προσωπική μας ζωή ή στην χώρα μας εμείς το βάζουμε κάτω και μοιάζουμε με τρομαγμένα ανθρωπάκια που επαναλαμβάνουν μηχανικά ό,τι λένε οι τηλεοράσεις. Μοιάζουμε καρικατούρες εκείνων των πρώτων χριστιανών. Ας το παραδεχτούμε. Είναι μια αρχή αυτή. Γιατί αν δεν παραδεχόμαστε ούτε αυτό, τότε νομίζω ότι μάταια πάμε και ερχόμαστε. Κοροϊδευόμαστε. 

Η φράση του Κυρίου που υψώνει η εκκλησία σήμερα μαζί με τον σταυρό "όστις θέλει οπίσω μου ελθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι" είναι μια φράση γεμάτη αισιοδοξία και ελπίδα. Γιατί; Πρώτ' απ' όλα γιατί υπάρχει ζωντανή μαρτυρία των αγίων. Μας κοιτούν κάθε φορά που μπαίνουμε σ' ένα ναό. Και στα μάτια και τα πρόσωπά τους, έτσι όπως τα αποτυπώνει η ορθόδοξη αγιογραφία, βρίσκεται η ελπίδα της Βασιλείας των Ουρανών. Γι' αυτό τους ζωγραφίζουμε έτσι κι όχι παχουλούς και εύρωστους, νέους και νέες. Αλλά με τέτοιες μορφές που παραπέμπουν στην Βασιλεία των ουρανών. 

Σύμβολο οι εικόνες. Προσκυνούμε όχι την εικόνα αλλά τον άγιο. Του αποδίδουμε τιμή γι' αυτό που ήταν. Αποδίδουμε τιμή στην ζωή του. Και ξέρουμε ότι ο μοναδικός τρόπος ένας άγιος να πρεσβεύει για εμάς είναι να αγαπήσουμε με τον τρόπο που αγάπησε κι εκείνος το ευαγγέλιο. Δεν είναι ούτε ξόανο, ούτε είδωλο, ούτε τίποτα τέτοιο. Είναι ένας άνθρωπος σαν κι εμάς, που όμως ακολούθησε αυτή την εντολή. Με τον ίδιο τρόπο, σύμβολο είναι και το ευαγγέλιο. Δεν είναι ότι άμα πιστέψεις στα λόγια αυτά ή τα μάθεις απέξω θα σωθείς. Είναι ότι τα λόγια αυτά είναι σύμβολο ενός τρόπου ζωής, που έζησε το σώμα της εκκλησίας, της θριαμβεύουσας και της στρατευομένης, όσων σήμερα είναι αγωνιζόμενοι χριστιανοί. 

Η κλήση είναι σαφής. Στην μέση της Μ. Τεσσαρακοστής μας θυμίζει η εκκλησία: Δεν σας βάζουμε να νηστεύετε επειδή άμα το κάνετε αυτό θα τα πάτε καλά με τον Θεό. Ούτε για να έχετε καλή υγεία. Ούτε γιατί θα σας επιβραβεύσει κάποιος. Κανείς δεν θα μας επιβραβεύσει αν νηστεύουμε. 

Εμείς παλεύουμε ενάντια σε δυνάμεις και εξουσίες. Ενάντια στην αμαρτία που κουβαλάμε. Παλεύουμε την κακία μας, αλλά και την απελπισία μας σε ένα κόσμο που είναι βυθισμένος στο σκοτάδι απ' την μια άκρη του μέχρι την άλλη. Παλεύουμε να ορθώσουμε ένα "δόξα τω Θεώ". 

Σ' ένα τόπο, που παρότι είναι βαμμένος με το αίμα τόσων ηρώων, αλλά πάνω απ' όλα με το αίμα τόσων αγίων, εμείς κάνουμε σαν φοβισμένα παιδάκια. Παλεύουμε αυτό το "δόξα τω Θεώ" να γίνει τρόπος ζωής για να το μεταδώσουμε και στους άλλους. Παλεύουμε να θυμηθούμε ότι η εκκλησία μας είναι αποστολική. Και να μην περιοριζόμαστε να μιλάμε μόνο για την πατρίδα μας, που είναι καλό γιατί ο χριστιανός είναι πατριώτης, ποτέ όμως εθνικιστής. Αλλά να θυμηθούμε ότι κληθήκαμε για να διαδώσουμε το ευαγγέλιο, τα καλά νέα, την αγάπη του Χριστού, την ελπίδα στον κόσμο. Σ' έναν κόσμο που έχει περάσει πολύ πιο άσχημες στιγμές απ' αυτές που περνάμε τώρα. Αλλά, βλέπετε, κάθε γενιά τα δικά της κοιτάει και δεν μαθαίνει απ' τον καημό των προηγουμένων. Γι' αυτό λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας ότι η λήθη είναι το μεγαλύτερο αμάρτημα. Διαρκώς ξεχνάμε το παρελθόν και την ιστορία μας και συμπεριφερόμαστε λες και όλα ξεκίνησαν από χθες. 

Την ημέρα αυτή λοιπόν, την Γ' Κυριακή των Νηστειών, ο σταυρός υψώνεται όχι για να λυπηθούμε, αλλά για να χαρούμε. Να θυμηθούμε. Να επαναπροσδιορίσουμε την πορεία που ξεκινήσαμε τρεις βδομάδες πριν. Κι όσοι δεν ξεκίνησαν μέχρι τώρα να ξεκινήσουν αύριο, να ξεκινήσουν σήμερα, να θυμηθούν το καίριο, την ουσία, να κοιτάξουν τον πνευματικό τους καθρέφτη και να δουν πόσο πολύ έχουμε ξεφύγει από αυτό που κάποτε ονειρευτήκαμε όταν ήμασταν νέοι. Από αυτό που οραματιστήκαμε κάποτε, όταν μπαίναμε στην εκκλησία μ' ένα πόθο διαφορετικό. Πόσο  ξεχάστήκαμε, πόσο  θάψαμε τα ιδανικά μας βυθισμένοι στις μέριμνες του βίου. 

Με την ελπίδα ότι αυτή η Σαρακοστή για πολλούς από εμάς θα είναι αρχή μετανοίας, ας πούμε ότι πλέον μπορούμε να ευχόμαστε καλή Ανάσταση αδερφοί μου. Αμήν!

* Απομαγνητοφώνηση Αναστασία Χ.