Κυριακή της Συγγνώμης

Απομαγνητοφωνημένη ομιλία του π. Χριστοδούλου Μπίθα

Αρχίζει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Ανοίγει ένα καινούριο κεφάλαιο μέσα στη διάρκεια του χρόνου. Μια ευκαιρία για όλους μας, μια μεγάλη δυνατότητα, ένας δρόμος που σε 50 μέρες θα φτάσει στο βράδυ της Αναστάσεως. 

Για τους περισσότερους ανθρώπους γύρω μας είναι απλώς μια τριήμερη άδεια και η Καθαρά Δευτέρα μια ευκαιρία να πετάξουν αετό, να γεμίσουν τα τραπέζια τους με αγαθά, να δουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα μέσα στην σχόλη της ημέρας. 

Για εκείνον, ὀμως, που θέλει να ακολουθήσει τα χνάρια του σταυρωμένου και αναστάντος Χριστού είναι μια ευκαιρία. Είναι μια περίοδος που ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να έρθει αντιμέτωπος με την αδυναμία του. Να συναισθανθεί την μοναξιά του, την αναπηρία του, την δυσκολία του, την ανευθυνότητά του, την σκληροκαρδία του, την κατάκρισή του, την κατάθλιψή του, την οργή του και όλα αυτά που τυραννούν την ψυχή μας και το μυαλό μας και μας χωρίζουν από τον συνάνθρωπο. 

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι μια πολύ μεγάλη ευκαιρία. Για όποιον το θελήσει. Δεν είναι μια ενασχόληση με τις τροφές, αλλά μια στροφή προς τα μέσα μας. Είναι μία ακόμη ευκαιρία που έχει ο πιστός μέσα στον χρόνο, απ' τις τόσες που μας δίνει η εκκλησία, να κοιτάξουμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη κι αντί να του χαμογελάσουμε, να αναρωτηθούμε. Ορθόδοξη εκκλησία χωρίς αυτογνωσία δεν υπάρχει. Ορθόδοξη εκκλησία χωρίς μετάνοια δεν υπάρχει. 

Η Εκκλησία μας είναι εκκλησία σωσμένων; Όχι. Είναι εκκλησία μετανοούντων. Κανένας δεν είναι σωσμένος πριν φτάσει το τέλος. Ο καθένας από μας μπορεί να κάνει το χειρότερο ή το καλύτερο στη ζωή του. Μπορεί χίλιες φορές να πέσει και χίλιες φορές να αμαρτήσει. Αλλά ταυτόχρονα χίλιες φορές μπορεί να σηκωθεί. Μπορεί να ζήσει μεγάλες περιόδους όπου αισθάνεται φρίκη, στεναχώρια, θλίψη, μοναξιά. Μπορεί να φτάνει στην τρέλα κάποιες φορές, να μισεί όλο τον κόσμο. 

Εκείνο που έχει σημασία δεν είναι αν θα πέσουμε. Εκείνο που έχει σημασία είναι αν θα καταλάβουμε ποιοι είμαστε και που πάμε. Εκείνο που έχει σημασία είναι να υψώνουμε τα μάτια στον ουρανό και να λέμε "Μα Θεέ μου, γεννήθηκα για να τρώω, να πίνω και να κάνω μόνο σωματικές λειτουργίες;"

Εκείνο που έχει σημασία είναι να μην παραδοθούμε στο μίσος, που είναι το πιο εύκολο πράγμα όταν πονάει η ψυχή. Πίσω από κάθε θυμωμένο άνθρωπο, πίσω από κάθε έναν που ενοχλεί τούς γύρω του, που καταστρέφει, που πονάει την οικογένειά του, κρύβεται μια συσσωρευμένη οργή. Κρύβεται ένας πονεμένος άνθρωπος. Κρύβεται μια ανείπωτη θλίψη. Κι οτιδήποτε δεν έχει τον τρόπο να θεραπευτεί, ξεσπάει. Είτε προς τα έξω, είτε προς τα μέσα με την κατάθλιψη. 

Η εκκλησία μας είναι εκκλησία μετανοούντων, όχι βολεμένων. Όχι ανθρώπων που ορέγονται την εξουσία. Όχι εκείνων που θέλουνε να ακολουθούν ένα τύπο ή ένα νόμο, για να αισθάνονται ότι τάχα είναι καλύτεροι από τους άλλους. Η εκκλησία  δίνει την μεγάλη ευκαιρία στον άνθρωπο να σωθεί. Να ολοκληρωθεί, να γίνει ακέραιος, σώος. Να ολοκληρώσει τον λόγο για τον οποίο ήρθε στον κόσμο. Που δεν είναι ίδιος με των ζώων. Δεν είναι για να ζει με τα ένστικτά του. Αλλά είναι για να γίνει χάριτι Θεού άγιος. Μια φράση που υπάρχει πολλές φορές στα πατερικά κείμενα, στις ζωές των αγίων, στο στόμα τους, αλλά που νομίζω ότι πια έχει ξεχαστεί από εμάς. 

Πάμε στην εκκλησία γιατί νιώθουμε μια ανακούφιση. Πολλοί από εμάς έχουμε ξεχάσει και τον σωστό τρόπο να ορίζουμε τον εαυτό μας στην Εκκλησία. Αντί να λέμε "συμμετέχουμε στην Θεία Λειτουργία" λέμε "παρακολουθήσαμε την Θεία Λειτουργία". Και δεν είναι σχήμα λόγου. Πολλοί από εμάς είμαστε απέξω, ακόμα κι αν είμαστε μέσα.  Δυστυχώς, ο περισσότερος κόσμος λέει ότι είναι ορθόδοξος, όμως, ούτε ορθή δόξα έχει, ούτε γνωρίζει ποιος είναι ο Χριστός. 

Πριν από 2 χιλιάδες χρόνια έγινε ένα σκάνδαλο στην ιστορία. Οι άνθρωποι δεν μπόρεσαν ακόμη να το εννοήσουν. Ο Θεός έγινε άνθρωπος κι ήρθε να ζήσει ανάμεσά μας, να μας μιλήσει, να μας υποδείξει τον τρόπο της Αγάπης. Δεν Τον σταυρώσαμε απλώς. Ασταμάτητα Τον σταυρώνουμε. Έθνη, λαοί, εκκλησίες, επίσκοποι, ιερείς, λαϊκοί Τον σταυρώνουμε. Τον αρνούμεθα. Κι όπως είπαμε πριν δεν έχει σημασία τόσο αν θα Τον αρνηθείς. Κι ο Πέτρος Τον αρνήθηκε κι έγινε πρώτος. Σημασία έχει αν μετανοείς.  

Ένας γέροντας στο Άγιο Όρος πριν πολλά χρόνια μάς έλεγε: "Μην λες τίποτα για κανένα, δεν ξέρεις το βράδυ που θα πάει στο κελί του πόσο θα κλάψει γι' αυτά που έκανε". Και καταλάβαμε αυτή την μεγάλη δυνατότητα που δίνει η ορθόδοξη εκκλησία. Όχι ο θεσμός, η εκκλησία. Όχι τα ντουβάρια αλλά το Σώμα του Χριστού. Η μεγάλη ευκαιρία που δίνει στον άνθρωπο εβδομηκοντάκις επτά να πέφτει κι εβδομηκοντάκις επτά να σηκώνεται. Όσοι ζούν με το Ευαγγέλιο στην καρδιά, λένε κάθε μέρα: "να κάνουμε αρχή μετανοίας, να κάνουμε αρχή". _Θα αναρωτηθεί όποιος είναι αυποψίαστος: Πως είναι δυνατόν ένας άνθρωπος που έχει ζήσει δεκαετίες στην έρημο, ένας Μέγας Αντώνιος, ένας Άγιος Μακάριος να λέει να κάνω αρχή; Μα εγώ νόμιζα πως είμαστε καλοί χριστιανοί και αξιοπρεπείς και οι άλλοι έχουν πρόβλημα. Πως είναι δυνατόν ένας ασκητής να λέει "δώσε μου, Θεέ μου, την ευκαιρία να κάνω αρχή"; 

Ο λόγος της ερήμου, ο λόγος της εκκλησίας μάς υποδεικνύει τον δρόμο της Αλήθειας. Συνεχώς πέφτουμε, τον εαυτό μας δεν τον ξέρουμε. Είναι ξένος, παράξενος, πολλές φορές μας είναι αφόρητος. Το να κάνουμε αρχή σημαίνει να βρίσκουμε κάθε μέρα τον εαυτό μας. Το να κάνουμε αρχή σημαίνει να αναγνωρίζουμε τα λάθη μας. Το να κάνουμε αρχή σημαίνει κάθε μέρα να γνωρίζουμε σε μεγαλύτερο βάθος τους λόγους των πράξεών μας. Το να κάνουμε αρχή σημαίνει ότι κάθε μέρα ανασταινόμαστε και ξεκινάμε τη ζωή μας πάλι από την αρχή! Το να κάνουμε αρχή σημαίνει ότι ακουμπάμε στο πετραχήλι του ιερέα τις ενοχές μας, τις αμαρτίες μας, τα πάθη μας κι αλαφρώνουμε την ψυχή μας. Και ξαναξεκινάμε απ' την αρχή.

Το να κάνουμε αρχή σημαίνει ότι πολεμάμε τους φόβους μας, βάζουμε περισσότερο στην καρδιά μας τον λόγο του Χριστού. Και παύουμε να τρέμουμε το αύριο. Το να κάνουμε αρχή σημαίνει ότι αφήνουμε την ευχαριστία να φωλιάζει μέσα στα φυλλοκάρδια μας κι έτσι χαιρόμαστε την ημέρα ό,τι κι αν γίνεται γύρω. Το να κάνουμε αρχή σημαίνει ότι βρίσκουμε επιτέλους το νόημα. Και κάθε μέρα το ξαναβρίσκουμε. Και κάθε μέρα ευχαριστούμε τον Θεό που γεννηθήκαμε. Και κάθε μέρα θεωρούμε ότι ζούμε ένα θαύμα.

 Λένε κάποιοι ότι θαύμα είναι μια έκτακτη υπερφυσική ενέργεια. Δηλαδή, η θεραπεία μιας αρρώστιας, για παράδειγμα. Όμως για την ορθόδοξη παράδοση, θαύμα είναι κάτι άλλο. Θαύμα είναι να μπορέσω αυτή την ζωή που μου δόθηκε να την ζω με χαρά. Κι άμα το κάνω αυτό, κάθε μέρα ζω πολλά θαύματα. Το θαύμα ενός χαμόγελου. Το θαύμα μιας συγγνώμης. Το θαύμα ότι βοήθησα έναν άνθρωπο. Το θαύμα που επικοινώνησα μ' έναν άλλο. Το θαύμα που ευχαρίστησα τον Θεό για ένα πουλί που πέρασε μπροστά μου, για ένα λουλούδι που άνθισε, για ένα βιβλίο που διάβασα. Το θαύμα αυτό της ζωής όταν αρχίζει κανείς και το ζει, παύει να έχει οργή. Κι όταν οργίζεται κάνει αρχή. Παύει να έχει γκρίνια. Κι όταν τον πιάνει γκρίνια κάνει αρχή. Κι έτσι η ζωή παύει να είναι μαύρη, ό,τι κι αν γίνεται γύρω. 

Αυτή την ευκαιρία έχουμε και αυτή την Μ. Τεσσαρακοστή. Και κάθε Τετάρτη και κάθε Παρασκευή και κάθε σαρανταήμερο των Χριστουγέννων και κάθε Δεκαπενταύγουστο. Τα ξεχάσαμε αυτά οι άνθρωποι. Και μείναμε μόνοι μας και φοβισμένοι. Μόνοι με τα καταναλωτικά αγαθά μας, που ο Θεός τα 'δωσε κι αυτά, που προίκισε το μυαλό ανθρώπων να τα βρίσκουν. Μόνοι μας, κλεισμένοι σε διαμερίσματα, μ' ένα σωρό μηχανήματα γύρω, αλλά τόσο φριχτά μόνοι και δίχως νόημα. Το "να κάνουμε αρχή", σημαίνει να ανασταινόμαστε κάθε μέρα. Να νικάμε τον θάνατο κάθε μέρα. Γιατί νικάμε τον πνευματικό θάνατο. 

Θα ακούσουμε τώρα μια υπέροχη ευχή ενός μεγάλου ασκητή της εκκλησίας μας, του Αγίου Εφραίμ του Σύρου. "Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, καί ἀργολογίας μή μοι δῷς. Πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονής καί ἀγάπης χάρισαί μοι τῷ σῷ δούλῳ. Ναί, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁράν τά ἐμά πταίσματα, καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου, ὅτι εὐλογητός εἶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν." 

Να μπορούσαμε αυτό μόνο το μικρό κείμενο, αυτό το ποίημα το υπέροχο που βγήκε πραγματικά μέσα από την μετάνοια του Αγίου Εφραίμ, να το κάναμε πράξη. Δεν χρειάζεται τίποτα άλλο. Να μπορούσαμε αυτή την Μ. Τεσσαρακοστή να παίρναμε κάθε λέξη, κάθε κόμμα, κάθε πνεύμα από αυτό το υπέροχο ποίημα της ζωής και να το κάναμε ζωή, δική μας! Θα φτάναμε το βράδυ της Αναστάσεως να ήμασταν ευτυχισμένοι. 

Να βλέπουμε όλο τον κόσμο όμορφο και να 'χουμε πραγματικά γευτεί τη Βασιλεία Του. Κι όταν θα ψέλνουμε "Χριστός ανέστη εκ νεκρών", να 'χουμε την βεβαιότητα ότι η ζωή δεν τελειώνει αλλά συνεχίζεται για πάντα, αιώνια, στην αγκαλιά του Θεού. Αν μπορούσαμε να σταματήσουμε λιγάκι αυτή την θλιβερή κατάκριση των πάντων, με τόσα προσχήματα δικαιοσύνης. Τόσο πολύ δικαιολογούμε τους εαυτούς μας, να γινόμαστε κι εμείς σαν κι εκείνους που κατηγορούμε. Να κατακρίνουμε, να βρίζουμε πολιτικούς, να βρίζουμε ανθρώπους στον δρόμο όταν οδηγούμε. Να βρίζουμε συναδέλφους, να βρίζουμε τον καθένα. Και δεν καταλαβαίνουμε ότι έτσι κρινόμαστε. 

Η Μ. Τεσσαρακοστή είναι μια πάρα πολύ μεγάλη ευκαιρία. Δεν έχει σκοτάδι, δεν έχει στεναχώρια. Έχει χαρά. Έχει την χαρά της εναλλαγής. Έχει την χαρά της ποικιλίας. Έχει την χαρά μιας συνάντησης. Την χαρά της προσευχής και του στοχασμού. Έχει την χαρά μιας προηγιασμένης, που καθώς πέφτει το σούρουπο, βάζουμε στο στόμα μας το σώμα και το αίμα του Χριστού και γεμίζει η ύπαρξή μας με νόημα. Έχει την χαρά των Χαιρετισμών. Αυτό το υπέροχο ποίημα για την Παναγία μας. Έχει μια μεγάλη χαρά η Μ. Τεσσαρακοστή όταν την ανακαλύψεις. Έχει την χαρά να βρίσκεις το μέτρο στις τροφές. Έχει την χαρά να περιμένεις την Μ. Εβδομάδα. Έχει την χαρά να ζήσεις το δώρο της Αναστάσεως. Τι κρίμα που οι περισσότεροι φεύγουνε παίρνοντας ένα κερί, δηλαδή τίποτα. 

Ο εορτολογικός κύκλος της εκκλησίας μας δεν φτιάχτηκε για τον τύπο. Αν εμείς τον είδαμε έτσι δεν φταίει ούτε η αποστολική εκκλησία, ούτε οι άγιοι, ούτε οι πατέρες, που έδωσαν αίμα για να πάρουν πνεύμα. Φταίμε εμείς. Εμείς, που μας έχει φάει η ρουτίνα, η καθημερινότητα, το πήγαιν' έλα, το κυνήγι του χρήματος, η πολιτικολογία, η ενασχόληση με το φθηνό θέαμα. Η Μ. Τεσσαρακοστή είναι μια μεγάλη γιορτή. Η γιορτή της ελπίδας του ανθρώπου. Ας την ακολουθήσουμε έτσι όπως εκείνοι το παρήγγειλαν. 

Ας αφήσουμε τον εαυτό μας να συγκινηθεί από μία σκέψη. Είμαστε η συνέχεια σε μια ανθρώπινη αλυσίδα αιώνων. Είμαστε ο μόνος οργανισμός σε τούτω δω τον κόσμο, εδώ και χρόνια, που γενιά με γενιά, χέρι με χέρι, κουβέντα την κουβέντα, χαμόγελο το χαμόγελο, ελπίδα την ελπίδα έχουμε μια παράδοση. Ετούτος ο τόπος στέρεψε από παραδόσεις. Όλα γίναν φολκλόρ, χάρτινα, ψεύτικα. Η εκκλησία έχει μια αδιατάραχτη συνέχεια. Λέμε λόγια που τα είπαν οι πατέρες μας 1000, 1500, 1800 χρόνια πριν. Κοινωνούμε το ίδιο σώμα και αίμα που κοινώνησαν οι απόστολοι. Λέμε τα ευαγγέλια που κι εκείνοι έλεγαν στους μαθητές τους. Προσκυνούμε τον Ιησού Χριστό όπως έκαναν τόσοι άγιοι, όσιοι και μάρτυρες. 

Η εκκλησία είναι ένα πλοίο. Κι όποιος είναι μέσα στο πλοίο αυτό και το εννοεί, δεν θα πεθάνει αλλά θα έχει Ζωή Αιώνιο. Ο Χριστός το λέει αυτό, Εκείνος το υπόσχεται. Φτάνει να πάρουμε τον εαυτό μας στα σοβαρά. Φτάνει να σταματήσει αυτό το πέσιμο, το τρίψιμο μέσα στη λάσπη που ζούμε, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Ξεχαστήκαμε και πολλές φορές δείχνουμε τους άλλους και λέμε "κοίτα πως είν' αυτοί, κοίτα πως είν' οι άλλοι, αυτοί είναι εχθροί, αυτοί είναι κακοί κι αυτοί έτσι". Και ξεχνάμε. Το θηρίο το κρύβουμε μέσα μας. Την αμαρτία την κρύβουμε μέσα μας. 

Ζωή χωρίς Χριστό δεν είναι ζωή. Ζωή χωρίς χαρά δεν είναι ζωή. Ζωή χωρίς ελπίδα δεν είναι ζωή. Ας το πιστέψουμε. Μόνο που για να μας δοθεί πρέπει να το ζητήσουμε. Χρησιμοποιώντας όλα τα δώρα που έδωσε ο Θεός. Και το νου και την ψυχή και την καρδιά. Τίποτα δεν γίνεται μόνο απ' τον Θεό. Όλα γίνονται με την συνεργία του ανθρώπου και του θείου παράγοντα. Όλα γίνονται όταν η ψυχή του ανθρώπου σκιρτήσει και πει "δεν μπορώ να ζω άλλο έτσι, δεν αντέχω να είμαι έτσι". Όλα γίνονται όταν σαν εκείνο τον άσωτο πούμε "δεν μπορώ να τρώω χαρούπια μαζί με τα γουρούνια, θέλω να γυρίσω στην αγκαλιά του Πατέρα, κι ας τρώω μαζί με τους υπηρέτες". 

Αυτός ο Πατέρας δεν προδίδει ποτέ, μόνο αγαπάει. Ετούτος ο Πατέρας μέσα στην διάρκεια της Μ. Τεσσαρακοστής μάς περιμένει με μια πολύ μεγάλη αγκαλιά. Να τον ακολουθήσουμε. Ετούτος ο Πατέρας είναι μόνο αγάπη. Και οι άγιοι της Εκκλησίας μας, όπως ο Άγιος Εφραίμ ο Σύρος, ήταν όλο αγάπη. Δεν φοβόντουσαν τίποτα, μόνο αγαπούσαν. Και το μόνο που τους ένοιαζε ήταν μην κλείσουν τα μάτια τους κι έχουνε χάσει την αγάπη αυτή του πατέρα και βρεθούν στο σκοτάδι της ανυπαρξίας, την έλλειψη της κοινωνίας.

Η Μ. Τεσσαρακοστή είναι καιρός μετανοίας. Είναι μια μεγάλη ευκαιρία που πρέπει να αρπάξουμε. Όσο μπορούμε. Να μαζευόμαστε στην εκκλησία, να προσευχόμαστε. Και να προσευχόμαστε και για τον λαό μας που βρίσκεται σε δεινή κατάσταση. Όχι επειδή του κόβονται οι μισθοί. Αλλά επειδή έχασε κάθε πίστη και κάθε ελπίδα. Όχι επειδή κινδυνεύει από φτώχια. Αλλά γιατί έχει καταντήσει να είναι ένας λαός που δεν πιστεύει σε τίποτα, που προσπαθεί να ζήσει τρώγοντας τις σάρκες του. Και αυτό δεν γίνεται. Να μαζευόμαστε στην εκκλησία όλο τον χρόνο. Να γίνουμε μια γροθιά που όμως δεν θα χτυπήσει τους άλλους, αλλά θα ενωθεί και θα γίνεται εκκλησία-σώμα Χριστού. Και να παρακαλεί  για την ειρήνη του σύμπαντος κόσμου και την ειρήνη των ανθρώπων γύρω μας, που τόσο πολύ είναι πονεμένοι.

Δια της μετανοίας ο άνθρωπος παίρνει τον εαυτό του σοβαρά. Και γίνεται μια αγκαλιά για τον διπλανό. Και στην οργή τού άλλου βάζει την αγκαλιά. Στον θυμό τού άλλου βάζει την ειρήνη. Στην απελπισία του άλλου βάζει το χαμόγελο και το νόημα. Ας το βρούμε πρώτα στη ζωή μας κι ύστερα να το μεταδώσουμε και στους άλλους. Όπως είπε εκείνος ο υπέροχος άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ "ειρήνευσε εσύ και μαζί σου θα ειρηνεύσουν χιλιάδες άλλοι". Σε μια πόλη που παραλογίζεται και αυτοκαταστρέφεται. Σε μια χώρα που βυθίζεται στην ανυπαρξία. Να γίνουμε πάλι απόστολοι. Δεν είναι δύσκολο, δεν είναι παράξενο. Αυτό μας ζήτησε. Εκείνος το ζήτησε. "Τι με λέγεις Κύριε Κύριε και ου ποιείς α εγώ λέγω", λέει. Μην με λες Κύριε, είπε, μην με αποζητάς και δεν κάνεις αυτά που λέω. Κι εκείνος μας παρήγγειλε το "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη". Αυτό μας ζήτησε.

Δεν είναι αργά. Σ΄ όποια ηλικία και να 'μαστε και σε όποια κατάσταση. Όσο κι αν πέσαμε, δεν είναι αργά. Ποτέ δεν είναι αργά με την αγάπη του Χριστού. Σώθηκε ο ληστής πάνω στον σταυρό. Ακόμα κι αν έχεις κάνει κακό ποτέ δεν είναι αργά. Η αγάπη του Χριστού είναι εκεί και μας περιμένει. Και καθώς μας περιμένει σπουδάζουμε την αγάπη μέσα απ' τον λόγο Του, μέσα απ' τον λόγο και τις ζωές των αγίων και παίρνουμε δύναμη και γινόμαστε άγιοι κι εμείς. Αυτή είναι η ελπίδα μας. Ας το πιστέψουμε. Αμήν!