ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΑΒΩΡΙΟΥ ΦΩΤΟΣ

Ὁ τελευταῖος λόγος τοῦ μακαριστοῦ ἁγίου γέροντος Σωφρονίου Σαχάρωφ

11 Μαρτίου 1993

«᾿Ιδοὺ νεφέλη φωτεινὴ ἐπεσκίασεν αὐτούς,

καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῆς νεφέλης λέγουσα·

Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός Μου ὁ ἀγαπητός,

ἐν ῟ῼ εὐδόκησα· Αὐτοῦ ἀκούετε»

(Ματθ. ιζ´ 5, Μάρκ. θ´ 7, Λουκ. θ´ 35).

Σήμερον, ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ τῆς μεγάλης τῆς ᾿Εκκλησίας πανηγύρεως, πανηγύρεως ἥτις κατὰ τὸ μέτρον τῆς προσεγγίσεως ἡμῶν πρὸς τὸ τέλος τῆς ἐπιγείου ζωῆς οὐχὶ μόνον δὲν ἐλαττοῦται, ἀλλ᾿ ἀκαταπαύστως αὐξάνει ἐν τῇ δυνάμει καὶ τῇ σπουδαιότητα αὐτῆς ἐν ἡμῖν, ἐπιλανθανόμενοι τρόπον τινὰ τῆς ἡμετέρας ἀσθένειας, τολμῶμεν νὰ ὁμιλήσωμεν περὶ τοῦ ἐκλάμψαντος ἐπὶ τοῦ Θαβὼρ ἀπροσίτου καὶ ἀνεσπέρου Φωτός. Παρακαλῶ ὑμᾶς, παραβλέψατε κατὰ τὴν ὥραν ταύτην τὴν μηδαμινότητά μου· κλείσατε τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν εἰς τὴν ἀμάθειαν καὶ εἰς τὸ ἄκομψον τοῦ λόγου μου, μᾶλλον δέ, ἐὰν εἶναι δυνατόν, θεωρήσατε ἐμὲ ὡς ἕνα ἐκ τῶν φυλάκων τοῦ ὄρους ᾿Εφραίμ, τῶν ἀναβοώντων· «᾿Εγέρθητε, καὶ ἀναβῶμεν εἰς τὴν Σιὼν πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν».

῾Ο Θεός, «ὁ ποιήσας τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν», εἶναι ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐκ κοιλίας μητρὸς ἡμῶν. Μετὰ τὴν κατὰ σάρκα γέννησιν, πρὶν ἢ μάθωμεν νὰ διακρίνωμεν τὴν δεξιὰν χεῖρα ἀπὸ τῆς ἀριστερᾶς, ἐλάβομεν ἤδη δευτέραν γέννησιν, ἄνωθεν, ἐν τῇ κολυμβήθρᾳ τοῦ Βαπτίσματος, καὶ ἐλέχθη ἐφ᾿ ἡμᾶς τὸ μέγα καὶ φοβερὸν καὶ εἰς αὐτὰς τὰς ἐπουρανίους δυνάμεις ῎Ονομα, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος. ᾿Εν συνεχείᾳ, ἐλάβομεν ἄλλην ἀνεκτίμητον δωρεάν, περὶ τῆς ὁποίας ἡ ψυχὴ ἡμῶν δὲν δύναται νὰ εἴπῃ οὔτε νὰ ἀναλογισθῇ ἄνευ τρόμου, ἤτοι τὸ χρῖσμα τοῦ Πνεύματος τοῦ ῾Αγίου, τὴν σφραγῖδα τοῦ ἁγιασμοῦ, ἥτις ἐτέθη ἐφ᾿ ὅλων τῶν μελῶν τοῦ σώματος ἡμῶν διὰ τῶν λόγων τοῦ Μυστηρίου· «Σφραγὶς δωρεᾶς Πνεύματος ῾Αγίου». Καὶ οὕτω κατέστημεν σκήνωμα τοῦ Θεοῦ τοῦ ῾Υψίστου, τὰ δὲ σώματα ἡμῶν ναὸς τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος.

᾿Εκ βρεφικῆς ἡλικίας τρεφόμεθα ἐν τῇ ᾿Εκκλησίᾳ διὰ τοῦ Θείου Σώματος καὶ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Εἴμεθα τέκνα Αὐτοῦ·σὰρξ ἐκ τῆς Σαρκὸς καὶ αἷμα ἐκ τοῦ Αἵματος Αὐτοῦ. ᾿Εκ νεότητος ἡμῶν ζῶμεν ἐντὸς τῆς ἀτμοσφαίρας τοῦ Θείου Λόγου, ῞Οστις ἀποκαλύπτει εἰς ἡμᾶς τὰς ἀπεράντους διαστάσεις τῆς γνώσεως τοῦ ἀνάρχου Θεοῦ, τοῦ Πατρὸς ἡμῶν, τοῦ παρέχοντος ἤδη ἐντεῦθεν τὴν πρόγευσιν τῆς μακαριότητος τῆς αἰωνίου διαμονῆς μετ᾿ Αὐτοῦ καὶ ἐν Αὐτῷ. ᾿Εν τῇ ᾿Εκκλησίᾳ ἡμῶν καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν ζῶμεν ἐντὸς ἀφάτου ὑπερπλεονασμοῦ παντὸς πλούτου πνευματικοῦ, καὶ ἡ εὐγνώμων ψυχὴ ὁρμᾷ καὶ ἀναφωνεῖ· «῎Οντως πλούσιος ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν· ἀπαύστως ἐναγκαλίζεται ἡμᾶς, πάντας καὶ ἕκαστον ἰδιαιτέρως».

Καὶ ἰδού, παρὰ ταῦτα, εἴμεθα πτωχοὶ τῷ πνεύματι. ᾿Εντὸς τῶν ὁρίων τῆς γῆς ὑπάρχει ἀκόρεστος πεῖνα καὶ ἄσβεστος δίψα Θεογνωσίας, διότι ὁ ἀγὼν ἡμῶν εἶναι νὰ φθάσωμεν τὸν ῎Αφθαστον, νὰ ἴδωμεν τὸν ᾿Αόρατον, νὰ γνωρίσωμεν τὸν ἐπέκεινα πάσης γνώσεως. ῾Η ὁρμὴ αὕτη αὐξάνει ἀκαταπαύστως εἰς ἕκαστον ἄνθρωπον, ὅταν τὸ Φῶς τῆς Θεότητος εὐδοκήσῃ νὰ καταυγάσῃ αὐτόν, ἔστω καὶ διά τινος ἀμυδρᾶς προσεγγίσεως Αὐτοῦ, διότι τότε εἰς τοὺς νοεροὺς ἡμῶν ὀφθαλμοὺς ἀποκαλύπτεται ἐν ποίᾳ ἀβύσσῳ διαμένομεν. ῾Η ὅρασις αὕτη καταπλήττει ὅλον τὸν ἄνθρωπον, καὶ τότε ἡ ψυχὴ αὐτοῦ δὲν γνωρίζει ἀνάπαυσιν καὶ δὲν δύναται νὰ εὕρῃ αὐτήν, μέχρις ὅτου ἐλευθερωθῇ πλήρως ἀπὸ τοῦ περικρατοῦντος αὐτὴν σκότους, μέχρις ὅτου ἐμπλησθῇ τῆς ᾿Ακορέστου Τροφῆς, μέχρις ὅτου τὸ Φῶς τοῦτο πληθυνθῇ ἐν τῇ ψυχῇ καὶ ἑνωθῇ μετ᾿ αὐτῆς τοσοῦτον, ὥστε Φῶς καὶ ψυχὴ νὰ γίνουν ἕν, προκαταγγέλλον τὴν θέωσιν ἡμῶν ἐν τῇ Θείᾳ δόξῃ.

῾Η Μεταμόρφωσις τοῦ Κυρίου ἀποτελεῖ στερεὸν θεμέλιον τῆς ἐλπίδος διὰ τὴν μεταμόρφωσιν τῆς ζωῆς ἡμῶν ὅλης —ἥτις νῦν εἶναι πλήρης κόπου, ἀσθενείας, φόβου— εἰς ζωὴν ἄφθαρτον καὶ θεοειδῆ. ᾿Εν τούτοις, ἡ ἀνάβασις αὕτη εἰς τὸ ὑψηλὸν ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως συνδέεται μετὰ μεγάλου ἀγῶνος. Οὐχὶ σπανίως ἡμεῖς ἐξασθενοῦμεν ἐξ ἀρχῆς ἐν τῷ ἀγῶνι τούτῳ καὶ ἀπελπισία φαίνεται νὰ κυριεύῃ τῆς ψυχῆς. Εἰς τοιαύτας ὥρας μαρτυρικῆς παραμονῆς ἐν τοῖς ὁρίοις μεταξὺ τοῦ ἕλκοντος πρὸς ἑαυτὸ ᾿Απροσίτου Φωτὸς τῆς Θεότητος καὶ τῆς ἀπειλητικῆς ἀβύσσου τοῦ σκότους, μνησθῶμεν τῶν διδαγμάτων τῶν Πατέρων ἡμῶν, οἵτινες διήνυσαν τὴν ὁδὸν ταύτην ἀκολουθοῦντες τὸν Χριστόν, καὶ ἐζωσμένοι τὰς ὀσφύας ἡμῶν ἐνδυναμωθῶμεν διὰ τῆς κραταιᾶς ἐλπίδος εἰς ᾿Εκεῖνον, ῞Οστις διὰ τῆς παλάμης Αὐτοῦ βαστάζει ἀκόπως πᾶσαν τὴν κτίσιν. ᾿Ενθυμηθῶμεν ὅτι ἐν τῇ ζωῇ ἡμῶν πρέπει νὰ ἐπαναληφθῇ ὁμοιοτρόπως πᾶν ὅ,τι ἐτελέσθη ἐν τῇ ζωῇ τοῦ Υἱοῦ τοῦ ᾿Ανθρώπου, διὰ νὰ ἐλευθερωθῶμεν ἀπὸ παντὸς φόβου καὶ ὀλιγοψυχίας. ῾Η ὁδὸς εἶναι κοινὴ εἰς πάντας ἡμᾶς κατὰ τὸν λόγον Αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ· «᾿Εγώ εἰμι ἡ ὁδός»· ὡς ἐκ τούτου δὲ εἶναι καὶ μοναδική, διότι «οὐδεὶς ἔρχεται πρὸς τὸν Πατέρα, εἰ μὴ δι᾿ ᾿Εμοῦ».

᾿Εὰν ὁ Κύριος «ἐπειράσθη», καὶ ἡμεῖς πρέπει νὰ διέλθωμεν διὰ τοῦ πυρὸς τῶν πειρασμῶν. ᾿Εὰν ὁ Κύριος κατεδιώχθη, καὶ ἡμεῖς ὡσαύτως θὰ διωχθῶμεν ὑπὸ τῶν ἰδίων ἐκείνων δυνάμεων, αἱ ὁποῖαι ἐδίωκον τὸν Χριστόν. ᾿Εὰν ὁ Κύριος ἔπαθε καὶ ἐσταυρώθη, καὶ ἡμεῖς ἀναποφεύκτως ὀφείλομεν νὰ πάσχωμεν καὶ νὰ σταυρούμεθα ἔστω, ἴσως, καὶ ἐπὶ ἀοράτων σταυρῶν, ἐφ᾿ ὅσον πράγματι ἀκολουθοῦμεν Αὐτὸν εἰς τὰς ὁδοὺς τῆς καρδίας ἡμῶν. ᾿Εὰν ὁ Κύριος μετεμορφώθη, καὶ ἡμεῖς θὰ μεταμορφωθῶμεν καὶ ἐνταῦθα ἔτι ἐπὶ τῆς γῆς, ἐὰν ὁμοιωθῶμεν πρὸς Αὐτὸν εἰς τὰς ἐσωτερικὰς ἐπιθυμίας ἡμῶν. ᾿Εὰν ὁ Κύριος ἀπέθανε καὶ ἀνέστη, τότε καὶ πάντες οἱ πιστεύοντες εἰς Αὐτὸν θὰ διέλθουν διὰ τοῦ θανάτου, θὰ κατατεθοῦν εἰς μνημεῖα καὶ ἔπειτα θὰ ἀναστηθοῦν ὁμοίως πρὸς Αὐτόν, ἐφ᾿ ὅσον ὁμοίως πρὸς Αὐτὸν ἀπέθανον. Θὰ ἀναστηθοῦν ἐν πρώτοις αἱ ψυχαὶ τῶν πιστῶν, ἔπειτα δέ, κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς Κοινῆς ᾿Αναστάσεως, καὶ τὰ σώματα. ᾿Εὰν ὁ Κύριος μετὰ τὴν ἀνάστασιν Αὐτοῦ ἐν δεδοξασμένῃ σαρκὶ ἀνελήφθη εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐκάθισεν εἰς τὰ δεξιὰ τοῦ Θεοῦ, οὕτω καὶ ἡμεῖς μετὰ δεδοξασμένων σωμάτων, διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, θὰ ἀναληφθῶμεν εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ θὰ καταστῶμεν «συγκληρονόμοι Χριστοῦ» καὶ «κοινωνοὶ τῆς Θεότητος» (Α´ Πέτρ. δ´ 13, Β´ Πέτρ. α´ 4, Ρωμ. ζ´ 17, Β´ Τιμ. β´ 11-12 κ.ἄ.).

Πάντα, ὅσα ἀνωτέρω ἀπηριθμήσαμεν, ἐπραγματοποιήθησαν ὑπὸ τοῦ Κυρίου οὐχὶ κατὰ τὴν Θεότητα, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα Αὐτοῦ, ἤτοι ἐπὶ ἐκείνου τοῦ ἐπιπέδου, ὅπου ὁ Κύριος εἶναι ὁμοούσιος ἡμῖν «Υἱὸς ᾿Ανθρώπου». ῾Ο Κύριος, ὁ Πατρὶ καὶ Πνεύματι συνάναρχος Λόγος, ἐν τῷ ἔργῳ τῆς ἐνσαρκώσεως προσέλαβεν ἐν τῇ Θείᾳ Αὐτοῦ ῾Υποστάσει τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν ἡμῶν. Οὐχὶ φαινομενικῶς, ἀλλ᾿ ἐν ἀληθείᾳ κατέστη ὅμοιος πρὸς ἡμᾶς ἄνθρωπος καὶ ἐν τῇ σαρκὶ ἡμῶν ἐφανέρωσε τὴν Θείαν τελειότητα, ὑπολιμπάνων ῾Εαυτὸν ὑπογραμμὸν δι᾿ ἡμᾶς, τὸν ὁποῖον πολλοὶ προφῆται καὶ δίκαιοι «ἐπεθύμησαν ἰδεῖν» (Ματθ. ιγ´ 17). Τοῦτο δὲ ὀφείλομεν νῦν νὰ πραγματοποιήσωμεν ἡμεῖς, ἕκαστος ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ, ὥστε διὰ τῆς ὁμοιώσεως πρὸς τὸν Χριστόν, κατὰ τὴν εἰκόνα τῆς ἐπιγείου ζωῆς Αὐτοῦ, νὰ καταστῶμεν ὅμοιοι Αὐτῷ καὶ κατὰ τὴν εἰκόνα τῆς Θείας ὑπάρξεως.

Παρακαλῶ ὑμᾶς, ὅπως μὴ ὀλιγοψυχήσωμεν ἀκούοντες τοὺς λόγους τῆς διδαχῆς ταύτης, ἀλλὰ νὰ ἀναλάβωμεν θάρρος καὶ νὰ ἀνοίξωμεν τὰς καρδίας ἡμῶν διὰ νὰ δεχθῶμεν μεθ᾿ ἁπλότητος τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ. ῾Ο Κύριος διὰ τοῦ στόματος Αὐτοῦ εἶπε·\«Θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον» (᾿Ιωάν. ι²´ 33). Καὶ ἡμεῖς, διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ Χριστοῦ, ἀναμφιβόλως θὰ κατορθώσωμεν τὴν νίκην ταύτην ἐπὶ τοῦ κόσμου, ὥστε μετ᾿ Αὐτοῦ νὰ μετάσχωμεν τῆς αἰωνίου Βασιλείας τῶν οὐρανῶν.

Πρὸς ἐκπλήρωσιν τῆς ἐντολῆς,\«πορεύεσθε, καὶ σταθέντες λαλεῖτε ἐν τῷ ἱερῷ τῷ λαῷ πάντα τὰ ρήματα τῆς ζωῆς ταύτης» (Πράξ. ε´ 20), λέγω πρὸς ὑμᾶς· Ταῦτα εἶναι τὰ ρήματα τῆς αἰωνίου ζωῆς, τὰ δοθέντα ὑπὸ τοῦ Κυρίου «εἰς κληρονομίαν ἀναφαίρετον τοῖς πιστοῖς»· τοῦτο σημαίνει «τῶν ᾿Αποστόλων τὸ κήρυγμα» καὶ τῶν «Πατέρων τὰ δόγματα»· αὕτη εἶναι ἡ ὀρθόδοξος πίστις καὶ ἡ ἀσάλευτος ἐλπίς, ἡ ὁποία δὲν θὰ καταισχυνθῇ, διότι θεμέλιον αὐτῆς εἶναι ἡ ἀψευδὴς μαρτυρία τοῦ Κυρίου. Καὶ ἐὰν νόθος ταπείνωσις θελήσῃ νὰ ὀνομάσῃ τοῦτο ὑπέρμετρον παρρησίαν ἢ εἰσέτι καὶ μωρίαν, τότε μνησθῶμεν τοῦ ᾿Αποστόλου Παύλου, ὅστις ἀποκόπτων ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν τὴν ὀλιγοψυχίαν, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ τὴν παράλογον ὑπερηφανίαν τοῦ σαρκικοῦ φρονήματος, λέγει ὅτι «εὐδόκησεν ὁ Θεὸς διὰ τῆς μωρίας τοῦ κηρύγματος σῷσαι τοὺς πιστεύοντας», ἀπορρίπτων τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν, καὶ μεταβάλλων εἰς μωρίαν τὴν σοφίαν τοῦ κόσμου τούτου (βλ. Α´ Κορ. α´ 18-21). Καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν ἡ πεῖρα τῆς ἀνθρωπότητος δεικνύει σταθερῶς εἰς ἡμᾶς ὅτι οἱ «σοφοὶ καὶ συνετοὶ» τοῦ αἰῶνος τούτου δὲν δύνανται νὰ ἀκολουθήσουν τὸν Χριστὸν οὔτε εἰς τὸ Θαβώρ, οὔτε εἰς τὸν Γολγοθᾶν, οὔτε εἰς τὸ ὄρος τῶν ᾿Ελαιῶν. Οὕτως, ἀγαπητοί, δεῦτε, καὶ διὰ τῆς δυνάμεως τῆς πίστεως ἀναβῶμεν εἰς τὸ «ὄρος Κυρίου» (῾Ησ. β´ 3), σταθῶμεν ἀοράτως ἐν τῇ πόλει τοῦ Ζῶντος Θεοῦ, καὶ μετάρσιοι τῷ πνεύματι ἴδωμεν τὴν ἄϋλον Θεότητα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Πνεύματος ἐν τῷ Μονογενεῖ Υἱῷ ἀπαστράπτουσαν. ᾿Αναβῶμεν οὐχὶ μετὰ ὑπερηφάνου παρρησίας, ἀλλὰ μετὰ φόβου καὶ τρόμου, ὡς ἀνάξιοι τῆς ἀναβάσεως καὶ ὁράσεως ταύτης, ἐν τούτοις ὅμως, μετ᾿ ἐλπίδος ὅτι καὶ «ἡμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς», κατὰ τὴν ἄμετρον ἀγαθότητα τοῦ Οὐρανίου Πατρός, «θὰ λάμψῃ τὸ ἀΐδιον Φῶς» τῆς Θεότητος, ἡ ἄστεκτος λάμψις τοῦ ὁποίου ἔρριψε πρηνεῖς ἐπὶ τοῦ Θαβὼρ τοὺς ἐκλεκτοὺς ᾿Αποστόλους.

᾿Ανυψώσαντες ἐπ᾿ ὀλίγον τὸν νοῦν ἡμῶν εἰς τὴν θεωρίαν τῶν θεμελιωδῶν τῆς πίστεως ἡμῶν ἀρχῶν, αἱ ὁποῖαι δέον ὅπως ἀποτελοῦν τὸ μόνιμον πολίτευμα τῆς ζωῆς τοῦ πνεύματος ἡμῶν, ἐπιτρέψωμεν ἤδη εἰς ἑαυτοὺς νὰ μεταβῶμεν εἰς τὸ ἐπιλεγὲν ὑφ᾿ ἡμῶν θέμα. ῾Η Μεταμόρφωσις τοῦ Κυρίου εἶναι γεγονὸς μέγα, ἔχον σημασίαν αἰώνιον οὐχὶ μόνον δι᾿ ἕκαστον ἐξ ἡμῶν, ἀλλὰ καὶ δι᾿ ὅλην τὴν ἱστορίαν τοῦ κόσμου. Εἰς τὰ ἔργα τῶν Πατέρων ἡμῶν θὰ εὕρωμεν προσεκτικὴν διερεύνησιν αὐτοῦ ἐκ πασῶν τῶν πλευρῶν· προσέτι θὰ εὕρωμεν ὅ,τι προηγήθη τοῦ γεγονότος αὐτοῦ ὡς προετοιμασία τῶν μαθητῶν ὑπὸ τοῦ Κυρίου· ἐν συνεχείᾳ, ὅ,τι συνώδευσε τοῦτο καὶ ὅ,τι ἐτελέσθη κατὰ τὴν ὥραν αὐτῆς ταύτης τῆς Θαβωρίου Θεοφανείας· καὶ πρὸς τούτοις, ὅ,τι ἠκολούθησεν τοῦτο εἰς τὰς πράξεις τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ καὶ εἰς τὴν συνείδησιν τῶν ᾿Αποστόλων, τῶν μαρτύρων τῆς Μεταμορφώσεως. ῾Η γνῶσις περὶ πάντων τούτων θὰ βοηθήσῃ καὶ ἡμᾶς τοὺς ἰδίους νὰ διέλθωμεν συνετῶς τὴν ἰδίαν πορείαν ἀκολουθοῦντες «τοῖς ἴχνεσι τοῦ Χριστοῦ». ᾿Αλλὰ κατὰ τὴν παροῦσαν στιγμὴν ἂς συγκεντρώσωμεν τὴν προσοχὴν τοῦ πνεύματος ἡμῶν εἰς ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον, συμφώνως πρὸς τὴν εὐαγγελικὴν διήγησιν, ἀποτελεῖ τὴν ἀποκλειστικὴν ἰδιομορφίαν τοῦ γεγονότος τῆς παρούσης ἡμέρας.

«᾿Ιδοὺ νεφέλη φωτεινὴ ἐπεσκίασεν αὐτούς, καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῆς νεφέλης λέγουσα· Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός Μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ῟ῼ εὐδόκησα· Αὐτοῦ ἀκούετε». Εἰς τί ἔγκειται ἡ φωτεινὴ αὕτη νεφέλη, ἥτις περιέλαμψε κατ᾿ ἐκείνην τὴν νύκτα τὸ ῞Αγιον Θαβώρ; Πρὸ ἐτῶν, κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς Μεταμορφώσεως, ἠρώτησα ἀσκητήν τινα ὁ ὁποῖος, ὡς ἀναμφιβόλως πιστεύω, πολλάκις ἠξιώθη τῆς ὁράσεως τοῦ Φωτὸς τούτου. Εἰς τὴν ἀδιάκριτον παράκλησίν μου νὰ εἴπῃ τι εἰς ἐμὲ περὶ τοῦ μυστηρίου τοῦ Θαβωρίου Φωτός, ἤτοι πῶς τοῦτο ὁρᾶται καὶ πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ἀποκτήσῃ τις τὴν δωρεὰν ταύτην, οὗτος κατ᾿ ἄκραν συγκατάβασιν πρὸς τὴν ἀμάθειάν μου, μετὰ μεγάλης ὑπομονῆς, διηυκρίνησεν εἰς ἐμὲ τὸ θέμα τοῦτο, ἐγὼ δὲ σήμερον θὰ μεταδώσω εἰς ὑμᾶς περὶ τοῦ ἀκουσθέντος ὑπ᾿ ἐμοῦ ἀπὸ τοῦ ἀψευδοῦς αὐτοῦ στόματος μόνον τὸ πλέον οὐσιῶδες, καὶ εἰ δυνατὸν συντόμως.

Διηγήθη εἰς ἐμὲ ὁ ἀνὴρ οὗτος ὅτι κατ᾿ ἀρχήν, ὅτε ἦτο ἔτι νέος, τὸ φῶς τοῦτο ἐνεφανίζετο εἰς αὐτὸν ἀσαφῶς, εἰς βραχείας στιγμάς, ἄλλοτε ὡς ἀκατάληπτος πυρίνη φλόξ, ἡ ὁποία ἔκαιε τὴν καρδίαν αὐτοῦ διὰ τῆς ἀγάπης, ἄλλοτε ὡς ἀπαύγασμά τι τὸ ὁποῖον διεισέδυε διὰ τῆς λάμψεως εἰς τὸν νοῦν αὐτοῦ κατὰ τὸν καιρὸν τῆς προσευχῆς, κατ᾿ ἐξοχὴν ἐν τῷ ναῷ. ᾿Αλλ᾿ ἡμέραν τινά, κατόπιν ἐκτενοῦς, κατὰ τὴν διάρκειαν πολλῶν μηνῶν, διαπύρου προσευχῆς συνοδευομένης ὑπὸ βαθείας λύπης διὰ τὴν ἀθλιότητα αὐτοῦ, τὸ φῶς τοῦτο κατέβη ἱλαρῶς ἐπ᾿ αὐτὸν καὶ παρέμεινε μετ᾿ αὐτοῦ τρεῖς ἡμέρας. Κατ᾿ αὐτὰς τὰς ἡμέρας ᾐσθάνετο ἑαυτὸν ἐναργῶς ἐκτὸς θανάτου. ῾Η χαρὰ τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως ἐπλήρου τότε τὴν ψυχὴν αὐτοῦ. ᾿Εσωτερικῶς ὠνόμαζε τὸ φῶς ἐκεῖνο «πρωΐαν ἀναστάσεως», διότι ἦτο τοῦτο ἱλαρόν, ὡς ἐαρινὴ πρωΐα. Κατ᾿ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἔζη οὗτος μεταξὺ ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι διῆγον τὸν συνήθη εἰς πάντας κοπιώδη βίον. Μετὰ πάροδον ἐτῶν ἐκ τοῦ γεγονότος τούτου, ὅτε οὗτος ἦτο ἤδη μοναχός, καὶ ἀργότερον λειτουργός, πολλάκις συνέβαινεν ἡ προσευχὴ αὐτοῦ νὰ μεταβάλληται εἰς θεωρίαν φωτός, οὕτως ὥστε νὰ μὴ αἰσθάνηται τότε οὔτε τὸ σῶμα αὐτοῦ, οὔτε τὸν περιβάλλοντα αὐτὸν ὑλικὸν κόσμον.

Τὸ φῶς τοῦτο φανεροῦται ὡς καθαρὰ ἄνωθεν εὐδοκία. ῎Ερχεται κατ᾿ ἀρχὴν ἀπροσδοκήτως, ἤτοι ὅταν ἡ ψυχὴ οὐδόλως λογίζηται περὶ αὐτοῦ ὅτι θὰ ἔλθῃ, ἢ εἰσέτι ὅτι ὑπάρχει. ῎Αγνωστον ἕως τότε, φέρει διὰ τῆς ἐλεύσεως αὐτοῦ, εἰς τὴν ψυχὴν γλυκεῖαν ἀπορίαν, καὶ κατάπληκτος αὕτη ἀγνοεῖ εἰσέτι περὶ τοῦ τίς ἢ τί ἐφανερώθη εἰς αὐτήν, ἀλλ᾿ αἰσθάνεται ἑαυτὴν κατ᾿ ἐκείνην τὴν ὥραν ὡς δέσμιον, ὅστις ἐξάγεται ἐκ τοῦ ζοφεροῦ σκότους τῆς φυλακῆς πρὸς τὰς ἀπεράντους ἐκτάσεις, τὰς φωτιζομένας ὑπὸ τοῦ ἡλίου.

῎Ελεγεν ὡσαύτως ὁ ἀνὴρ οὗτος· «Καίτοι τὸ Θεῖον Φῶς μένει πάντοτε κατὰ τὴν φύσιν αὐτοῦ ἀναλλοίωτον, ὅμως αἱ ἐνέργειαι αὐτοῦ, τουτέστιν ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον γεννᾷ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, ποικίλλουν. ᾿Ενίοτε προσλαμβάνεται ὡς αἴσθησις ἱλαρᾶς ἀγάπης Χριστοῦ· ἐνίοτε ὡς συμπαράστασις Θείας Δυνάμεως· ἄλλοτε ὡς ἀνεκλάλητός τις κίνησις τῆς αἰωνίου ζωῆς ἐντὸς τοῦ ἀνθρώπου· καὶ ἄλλοτε πάλιν ὡς φῶς συνέσεως ἢ ὑπερνοητὴ νοερὰ ὅρασις τοῦ Θεοῦ. ῎Αμετρος ὅμως εἶναι ἡ ἀγαθότης τοῦ Κυρίου καὶ συμβαίνει ὥστε ἡ ἀγάπη Αὐτοῦ νὰ ἐκχέηται ἔτι ἀφθονώτερον. Τότε τὸ Θεῖον Φῶς πληροῖ ὅλον τὸν ἄνθρωπον, οὕτως ὥστε καὶ αὐτὸς γίνεται ὅμοιος πρὸς τὸ φῶς· καὶ τότε ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον βλέπει, εἶναι ἀδύνατον νὰ κληθῇ ἄλλως πως, εἰ μὴ φῶς — καίτοι τὸ Φῶς τοῦτο κατὰ τὴν φύσιν αὐτοῦ εἶναι ἐντελῶς διάφορον τοῦ φωτὸς τοῦ ὁρατοῦ ἡλίου». Εἰς ἀπάντησιν τῆς ἀρχικῆς μου ἐρωτήσεως περὶ τῆς Θαβωρίου Θεοφανείας, ὁ ἀνὴρ ἐκεῖνος παρέτεινε τὸν λόγον ἐπιδιώκων προφανῶς νὰ εὕρῃ ἐννοίας, αἱ ὁποῖαι θὰ ἦσαν προσιταὶ εἰς ἐμέ, ἔστω καὶ εἰς μικρόν τι μέτρον. ῎Ελεγε· «Πρέπει πάντοτε νὰ ἔχωμεν κατὰ νοῦν τὴν ἀνεπάρκειαν ἡμῶν· ἐὰν δὲ ἐπιτρέψω εἰς ἑαυτὸν νὰ θίξῃ τὸ μέγα τοῦτο θέμα, θὰ πράξω τοῦτο ἀκροθιγῶς, ὅπως ὀλίγον τι κατανοήσωμεν αὐτὸ ἄνευ τολμηρῶν ἀξιώσεων νὰ ἀποσαφηνήσωμεν ἢ καὶ κατανοήσωμεν τοῦτο πλήρως. Καὶ οὕτως, ἐὰν ἐξέλθωμεν ἐκ τῶν περιγραφεισῶν ἤδη ἐνεργειῶν τοῦ Θείου Φωτὸς εἰς ἐκείνην τὴν ἁπλῆν, μέχρι φαινομενικῆς ἀφελείας διήγησιν τῶν Εὐαγγελιστῶν, δυνάμεθα ὀλίγον νὰ συμπληρώσωμεν αὐτὴν ὡς ἑξῆς· »

Εὐθὺς ὡς οἱ ᾿Απόστολοι ἤρχισαν νὰ κατανοοῦν τὴν ὑπεράνθρωπον τελειότητα τοῦ Διδασκάλου αὐτῶν καὶ διὰ τοῦ στόματος τοῦ Πέτρου ὡμολόγησαν Αὐτὸν ὡς Χριστόν, Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τοῦ Ζῶντος, ὁ Κύριος ἐπόθησε περισσότερον νὰ στερεώσῃ αὐτοὺς ἐν τῇ γνώσει ταύτῃ διὰ τῆς μαρτυρίας τοῦ Πατρός. Τοῦτο ἦτο ὅλως ἀπαραίτητον, ἐφ᾿ ὅσον Οὗτος ἡτοιμάζετο ἤδη πρὸς “τὴν ἔξοδον, ἣν ἔμελλε πληροῦν ἐν ῾Ιερουσαλήμ”, ἤτοι πρὸς τὴν τέλεσιν τῆς θυσίας ἐπὶ τοῦ Γολγοθᾶ. ῎Οπισθεν τῶν λόγων τοῦ Πέτρου· “Σὺ εἶ ὁ Χριστός” (Μάρκ. η´ 29), κατ᾿ ἐκείνην τὴν στιγμὴν ἐκρύπτετο ἡ ἀτελὴς γνῶσις περὶ τοῦ ποῖος πράγματι ἦτο αὐτὸς ὁ Χριστός. ᾿Εν τούτοις, παρὰ τὴν ἔλλειψιν τελειότητος καὶ πληρότητος τῆς ὁμολογίας ταύτης, ἐξεδηλώθη ἐν αὐτῇ ἤδη ἡ αὐξηθεῖσα ἀγάπη καὶ ἀφοσίωσις τῶν ᾿Αποστόλων, ἥτις κατέστησε τούτους ἱκανοὺς νὰ “χωρήσουν” μεγαλύτερον φῶς Θείας ἀποκαλύψεως, καὶ ὡς ἐκ τούτου ὁ Κύριος εἶπεν· “Εἰσί τινες τῶν ὧδε ἑστηκότων, οἵτινες οὐ μὴ γεύσωνται θανάτου ἕως ἂν ἴδωσι τὸν Υἱὸν τοῦ ᾿Ανθρώπου ἐρχόμενον ἐν τῇ Βασιλείᾳ Αὐτοῦ” (Μάρκ. θ´ 1).

Μετὰ τοὺς λόγους τούτους ὁ Κύριος μετὰ τῶν μαθητῶν τελεῖ ἐν σιωπῇ1 τὴν πορείαν ἐκ τῶν ὁρίων τῆς Καισαρείας τῆς Φιλίππου ἕως τοῦ ῾Ιεροῦ Θαβώρ, καὶ ἐκεῖ, ἐκλέξας τοὺς προκρίτους, Πέτρον, ᾿Ιάκωβον καὶ ᾿Ιωάννην, ὡδήγησεν αὐτοὺς εἰς “τὸ ὄρος τὸ ὑψηλὸν” τῆς θεωρίας τῆς Θείας Αὐτοῦ “Δόξης, ἣν εἶχεν Αὐτὸς παρὰ τῷ Πατρὶ πρὸ τοῦ τὸν κόσμον εἶναι”. »Αὐτὸς ὁ Κύριος πάντοτε καὶ ἀναλλοιώτως ἔφερεν ἐν ῾Εαυτῷ τὸ Φῶς —ὢν κατὰ τὴν Θεότητα Αὐτοῦ ἄναρχον Φῶς—, ἀλλὰ διέμενεν ἐν Αὐτῷ κατὰ τρόπον ἀόρατον εἰς ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι δὲν ἐδέχθησαν εἰσέτι ἐν ἑαυτοῖς τὸ Φῶς. ᾿Επὶ τοῦ Θαβὼρ ὁ Κύριος προσηύχετο. Οὐδὲν κωλύει ἡμᾶς νὰ ὑποθέσωμεν ὅτι κατὰ τὸ περιεχόμενον αὐτῆς ἡ προσευχὴ αὕτη ἦτο ὁμοία ἐκείνης τῆς ἐν Γεθσημανῆ (βλ. ᾿Ιωάν. ιζ´ κ. ἄ.), διότι “ἐλήλυθεν Αὐτοῦ ἡ ὥρα”. Περιπτυσσόμενος ἐν τῇ προσευχῇ τὸ πᾶν, “ἀπὸ καταβολῆς κόσμου” ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος τούτου, προσηύχετο ὁ Κύριος καὶ διὰ τοὺς ᾿Αποστόλους, ὅπως φανερωθῇ εἰς αὐτοὺς τὸ ῎Ονομα τοῦ Πατρός, καὶ ὅπως ἡ ἀγάπη, διὰ τῆς ὁποίας ὁ Πατὴρ ἠγάπησε τὸν Υἱόν, μένῃ ἐν αὐτοῖς (βλ. ᾿Ιωάν. ιζ´ 26). »Οἱ ἐκλεγέντες οὗτοι τρεῖς μάρτυρες καὶ συμμέτοχοι τῆς ὑπερφυοῦς ταύτης προσευχῆς τοῦ Χριστοῦ ἐξηντλήθησαν ἐν αὐτῇ.

Πολεμοῦντες ἀσκητικῶς κατὰ τῆς ἀσθενείας τῆς σαρκὸς αὐτῶν, ἐπὶ ὀλίγον τινὰ χρόνον ἐβαρύνθησαν ὑπὸ τοῦ ὕπνου· ἐν τούτοις, διὰ τῆς δυνάμεως τῆς ἐντὸς αὐτῶν ἐνεργούσης ἐσωτερικῆς προσευχῆς, ἔρχονται ἐκ νέου εἰς νηφάλιον κατάστασιν, καὶ τότε οἱ σθεναροὶ τῷ πνεύματι οὗτοι νικηταὶ τῆς ἀσθενείας τῆς σαρκὸς εἶδον τὸν Χριστὸν ἐν τῷ φωτὶ καὶ τοὺς μετ᾿ Αὐτοῦ συνομιλοῦντας ᾿Ηλίαν καὶ Μωϋσῆν. ᾿Ηδυνήθησαν δὲ νὰ ἴδουν, ἐπειδὴ καὶ οἱ ἴδιοι κατ᾿ ἐκείνην τὴν ὥραν ἐπλήσθησαν φωτός. »Τὸ ἀσύνηθες καὶ μεγαλειῶδες τῆς ὁράσεως ἐβύθισε τοὺς ᾿Αποστόλους εἰς ἀνέκφραστον ἔκπληξιν καὶ μακαρίαν ἀπορίαν. Γνωρίζομεν τοῦτο ἐκ τῶν λόγων τοῦ Εὐαγγελίου περὶ τοῦ Πέτρου· “μὴ εἰδὼς τί λαλήσῃ”, καὶ ἐκ τῶν λόγων τοῦ ἰδίου τοῦ Πέτρου· “᾿Επιστάτα, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι”. »Κατ᾿ ἐκείνην τὴν στιγμὴν ἡ ὑπὸ τῶν ᾿Αποστόλων ὅρασις τοῦ πνευματικοῦ κόσμου καὶ τοῦ Θείου Φωτὸς συνεδυάζετο εἰσέτι μετὰ τῶν παραστάσεων τοῦ περιβάλλοντος αὐτοὺς αἰσθητοῦ κόσμου. ᾿Αλλ᾿ ἐν συνεχείᾳ τὸ αὐξηθὲν φῶς ἀνύψωσεν αὐτοὺς πέραν παντὸς ὁρατοῦ καὶ προσκαίρου εἰς τὰ ἀόρατα καὶ αἰώνια (βλ. Β´ Κορ. δ´ 18)...

῾Απλαῖ μέχρις ἀκρότητος αἱ εὐαγγελικαὶ διηγήσεις· “᾿Ιδού, νεφέλη φωτεινὴ ἐπεσκίασεν αὐτούς...”. ῞Οπως ὁ ἄνθρωπος, ὁ ἀνερχόμενος εἴς τι ὄρος, ὅταν εἰσέλθῃ εἰς πυκνὴν νεφέλην, χωρίζεται ἀπὸ τῆς ὁράσεως παντὸς τοῦ λοιποῦ κόσμου, οὕτω καὶ ἡ φωτεινὴ αὕτη νεφέλη, ἡ γενομένη οὐχὶ ἄλλως, εἰ μὴ ὡς φῶς καὶ πνοὴ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, τὸ ῾Οποῖον διὰ τῆς ἀφορήτου Αὐτοῦ Θείας ἐλεύσεως εἰσήγαγε τοὺς ᾿Αποστόλους εἰς τὸν κόσμον τοῦ Φωτὸς τοῦ ἀκτίστου, τοῦ ἀτρέπτου, τοῦ ἀνεσπέρου, τοῦ ἀναλλοιώτου, τοῦ ἀπεράντου, τοῦ ὑπερουρανίου, τοσοῦτον ἐξηφάνισε τὰς παραστάσεις αὐτῶν ἐκ τῶν παρερχομένων μορφῶν τοῦ κόσμου τούτου, ὥστε οὗτοι καὶ Αὐτὸν τὸν Χριστὸν δὲν ἔβλεπον πλέον κατὰ σάρκα (βλ. Β´ Κορ. ε´ 16).

Εἰσαχθέντες διὰ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος εἰς τὴν θεωρίαν τῆς ἀπεριγράπτου Θεότητος τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἤκουσαν οὗτοι κατ᾿ ἐκείνην τὴν ὥραν τῆς ἀΰλου καὶ ἀπροσίτου φωνῆς τοῦ Πατρός· “Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός Μου ὁ ἀγαπητός”. »Τοῦτο ὑπῆρξεν ἡ ὑπερτάτη στιγμὴ ὁλοκλήρου τοῦ Θαβωρίου γεγονότος. »᾿Εὰν νῦν ἀναφερθῶμεν ἐκ νέου εἰς τὴν ἀσθένειαν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, φορεῖς τῆς ὁποίας ἦσαν οἱ ᾿Απόστολοι, συνέχισεν ὁ ἀνὴρ ἐκεῖνος, τότε, μένοντες πιστοὶ εἰς τὴν Εὐαγγελικὴν διήγησιν καὶ τὴν πεῖραν τῶν Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας, δυνάμεθα νὰ εἴπωμεν τὰ ἑξῆς· »Μεγίστη καὶ ὑψίστη ὑπῆρξεν ἡ ὅρασις τῶν ᾿Αποστόλων ἐπὶ τοῦ ὄρους τῆς Μεταμορφώσεως, ἐν τούτοις, οὐχὶ εἰσέτι τελεία, διότι τότε δὲν ἦσαν ἔτι ἱκανοὶ νὰ δεχθοῦν ἅπαν τὸ πλήρωμα καὶ τὴν τελειότητα τοῦ ἐμφανισθέντος εἰς αὐτοὺς Φωτός, καὶ διὰ τοῦτο ἡ ᾿Εκκλησία ψάλλει· “Δείξας τοῖς μαθηταῖς Σου τὴν δόξαν Σου, καθὼς ἠδύναντο”, ἢ εἰς ἄλλον ὕμνον· “καθὼς ἐχώρουν”. »Μεγίστη καὶ ὑψηλὴ ὑπῆρξεν ἡ ὅρασις τῶν ᾿Αποστόλων, ἀλλὰ τότε εἰσέτι ἀτελῶς ἀφωμοιώθη ὑπ᾿ αὐτῶν καὶ διὰ τοῦτο παρέμειναν δυναταὶ ἐκεῖναι αἱ ταλαντεύσεις, τὰς ὁποίας ὑπέστησαν οὗτοι κατὰ τὰς ἡμέρας τοῦ Γολγοθᾶ· καὶ μόνον βραδύτερον ὁ Πέτρος ἀναφέρεται εἰς αὐτὴν ὡς εἰς μαρτυρίαν τῆς ἀληθείας (βλ. Β´ Πέτρ. α´ 17-18). »᾿Ατελὴς ἦτο εἰσέτι ἡ ὅρασις τῶν ᾿Αποστόλων ἐπὶ τοῦ Θαβώρ, καὶ ἐν τούτοις ἦτο τοσοῦτον μεγάλη καὶ γνησία ἡ θεωρία τῆς “ὑπερουσίου εὐπρεπείας” καὶ τοῦ “προαιωνίου κεκρυμμένου μυστηρίου”, ὥστε οὔτε ἡ ὅρασις τοῦ Μωϋσέως ἐπὶ τοῦ Σινᾶ (βλ. ῎Εξ. ιθ´ - κ´ καὶ κγ´- λδ´), οὔτε ἡ ὁμοία αὐτῆς τοῦ ᾿Ηλία ἐπὶ Χωρήβ (βλ. Γ´ Βασ. ιθ´), ἔφθασαν τὸ ὕψος καὶ τὴν τελειότητα αὐτῆς, τὴν ὁποίαν παρατηροῦμεν εἰς τοὺς λόγους τῆς ἐκκλησιαστικῆς ᾠδῆς· “καθωράθης τῷ Μωϋσῇ, ἐν γνόφῳ τὸ πάλαι, ἐν φωτὶ δέ, νῦν ἀπροσίτῳ τῆς Θεότητος” (α´ ᾠδή, β´ κανών· βλ. ῾Εβρ. ιβ´ 18- 24)». ῞Ελκων ὑμᾶς εἰς τὸ βάθος τῶν ἀφάτων μυστηρίων τῆς θεολογίας, οὐδόλως θὰ ἀποκρύψω ὅτι καὶ ἐγὼ ὁ ἴδιος ἔρχομαι εἰς φόβον. Καὶ οὐχὶ μόνον φόβον, ἀλλὰ καὶ συστολὴν δοκιμάζω κατ᾿ αὐτὴν τὴν ὥραν· ῾Ο Σοφὸς Παροιμιαστὴς εἶπε· «πῖνε ὕδατα ἀπὸ σῶν ἀγγείων καὶ ἀπὸ σῶν φρεάτων πηγῆς» (Παροιμ. ε´ 15), ἐγὼ δὲ προσφέρω εἰς ὑμᾶς τὸ ἀντληθὲν ὑπ᾿ ἐμοῦ ἐκ τῆς ἐμπειρίας καὶ τῆς κληρονομίας ἄλλων.

Βλέπων ὅμως μετὰ ποίας προθυμίας προσέχετε εἰς τὸν λόγον, ὡς νὰ μὴ ἐκορέσθητε ἔτι ὑπ᾿ αὐτοῦ, θὰ μεταδώσω εἰς ὑμᾶς καὶ τὸν ἐπίλογον τῆς ἀλήστου δι᾿ ἐμὲ συνομιλίας μετὰ τοῦ σπουδαίου ἐκείνου ἀνδρός. ῾Ελκυσθεὶς ὑπὸ τοῦ ἐμπνευσμένου λόγου αὐτοῦ, εὐγνώμων εἰς αὐτὸν διὰ τὴν πρὸς ἐμὲ συγκατάβασιν αὐτοῦ, ἐπλήσθην θλίψεως κατ᾿ ἐκείνην τὴν ὥραν ἐκ τῆς συνειδήσεως τοῦ ἐμοῦ σκότους καὶ ἐσιώπων, διαλογιζόμενος ἐν ἑαυτῷ· «Δὲν ἔχω αὐτὴν τὴν τύχην». Διὰ νὰ παρηγορήσῃ ἐμὲ ὁ συνομιλητής μου συνέχισεν ὡς ἑξῆς· «῞Οσῳ ἡμεῖς δὲν ἀξιούμεθα τῆς ὁράσεως τῆς μεγαλοπρεποῦς δόξης τῆς Θεότητος, ἐπὶ τοσοῦτον διὰ τῆς πλέον πιστῆς ἐσωτερικῆς κινήσεως τοῦ πνεύματος ἡμῶν θὰ ὑπάρχῃ ἔλεγχος ἡμῶν αὐτῶν. Καὶ ἐὰν ἡ ψυχὴ ἡμῶν εἶναι ἀνδρεία, τότε θὰ εἴπωμεν· Διὰ τὰς ἀδικίας μου ἐστερήθην τοῦ δώρου τούτου, διότι “ὁ πορευόμενος ἐν δικαιοσύνῃ καὶ λαλῶν εὐθεῖαν ὁδόν...οὗτος οἰκήσει ἐν ὑψηλῷ...καὶ τὸν Βασιλέα μετὰ δόξης ὄψεται” (῾Ησ. λγ´ 15-18). Παρὰ ταῦτα μὴ δότε τόπον εἰς τὴν ἀπόγνωσιν· ἀντιθέτως ἐνθαρρύνθητε καὶ ἐν μετανοίᾳ πενθήσατε περὶ ἑαυτῶν. ᾿Απορρίψατε τὸν ἄδικον λογισμόν, ὅτι τοῦτο εἶναι τῶν ἐκλεκτῶν μόνον κλῆρος, ὁ ὁποῖος δύναται νὰ φονεύσῃ ἐντὸς ἡμῶν τὴν ἁγίαν ἐλπίδα. ῾Η ἀλήθεια, εἰς τὴν ὁποίαν εἶναι ἀναγκαῖον νὰ στερεωθῇ ἡ καρδίᾳ ἡμῶν, εἶναι ὅτι ὁ Κύριος οὐδένα “ἐρχόμενον πρὸς Αὐτὸν ἐκβάλλει ἔξω” καὶ ἀπορρίπτει (᾿Ιωάν. ²´ 37). Πάντες ἡμεῖς, ἄνευ ἐξαιρέσεως, μεγάλοι καὶ μικροί, σημαίνοντες καὶ μηδαμινοί, ἐκλήθημεν εἰς τὴν ἰδίαν τελειότητα, εἰς τὴν ὁποίαν ἐκάλεσεν ὁ Κύριος τοὺς ὁδηγηθέντας ὑπ᾿ Αὐτοῦ ἐπὶ τοῦ ὄρους τοῦ Θαβὼρ ᾿Αποστόλους Πέτρον, ᾿Ιάκωβον καὶ ᾿Ιωάννην, διότι καὶ ἡμεῖς, ὁμοίως πρὸς αὐτούς, ἐλάβομεν τὰς ἰδίας ἐντολὰς καὶ οὐχὶ ἄλλας, καί, ἑπομένως, τὴν ἰδίαν, ἴσην πρὸς αὐτούς, τιμὴν κλήσεως καὶ οὐχὶ ἄλλην κατωτέραν. ᾿Ερευνήσατε μετὰ προσοχῆς ὅλην τὴν ἀκολουθίαν τῆς ῾Εορτῆς καὶ θὰ ἴδητε μετὰ ποίας δυνάμεως ἡ ᾿Εκκλησία προσκαλεῖ καὶ πείθει πάντας πρὸς ἀνάβασιν εἰς τὸ ἀψηλάφητον ῎Ορος τῆς νοερᾶς Θεοπτίας, δεικνύουσα οὕτω σαφῶς ὅτι οὐχὶ μόνον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα, οὐχὶ μόνον εἰς τοὺς ᾿Αποστόλους ηὐδόκησεν ὁ Κύριος νὰ φανερώσῃ τὴν “αὐγὴν” τῆς Θεότητος Αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν διάρκειαν πάντων τῶν αἰώνων, ἕως ἔτι καὶ τῶν ἡμερῶν ἡμῶν, δὲν ἔπαυσε καὶ οὐδέποτε θὰ παύσῃ, κατὰ τὴν ἐπαγγελίαν Αὐτοῦ, νὰ ἐκχέῃ τὴν ἰδίαν ἐκείνην δωρεὰν ἐπὶ τοὺς ἀκολουθήσαντας Αὐτὸν ἐξ ὅλης καρδίας. »᾿Εκτὸς τῆς νόθου ταπεινώσεως — “τοῦτο δὲν εἶναι δι᾿ ἐμέ”—, ἐκτὸς τῆς ἀδικαιολογήτου ἀπογνώσεως, ἥτις γεννᾶται ἐκ τῆς ἀκηδίας καὶ τῆς ἡδυπαθείας, φραγμὸς πρὸς τὴν θεωρίαν τοῦ ᾿Ακτίστου Φωτὸς ἀποβαίνει εἰσέτι καὶ ἡ τολμηρὰ ἔφεσις “ὅπως ἴδωμεν τὸν Θεόν”, καὶ περιπτυχθῶμεν Αὐτὸν διὰ τῆς σκέψεως ἡμῶν, ὡς νὰ ἠθέλομεν νὰ διεισδύσωμεν μετὰ δυνάμεως εἰς τὰ μυστήρια καὶ εἰς τὰ ἔγκατα τοῦ Θείου Εἶναι καὶ νὰ δεσπόσωμεν Αὐτοῦ διὰ τοῦ νοός, ὡς νὰ ἐπρόκειτο περὶ ἀντικειμένου τῆς γνώσεως ἡμῶν.

Εἶναι δύσκολον νὰ εὕρωμεν λέξεις πρὸς χαρακτηρισμὸν τῆς πνευματικῆς οὐσίας αὐτῆς τῆς ὑπερηφάνου ἀξιώσεως τοῦ νοὸς ἡμῶν, ἀλλ᾿ εἶναι σπουδαῖον δι᾿ ἡμᾶς νὰ γνωρίσωμεν ὅτι εἰς παρομοίας περιπτώσεις συναντῶμεν οὐχὶ “φωτεινὴν νεφέλην”, ἀλλὰ γνόφον καὶ σκότος, ἀποκρύπτοντα τὸν Θεόν. »῞Οταν προσηλοῦμεν τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ νοὸς ἡμῶν ἀπ᾿ εὐθείας εἰς τὸν ῞Ηλιον τοῦ Προαιωνίου Εἶναι, ὅπως ἴδωμεν Αὐτὸν καθώς ἐστι, τότε οἱ ὀφθαλμοὶ ἡμῶν καταφλέγονται καὶ ἀποτυφλοῦνται ὑπὸ τοῦ ἀπροσίτου καὶ ἐκτυφλωτικοῦ Φωτὸς τῆς Θεότητος, καθ᾿ ὃν τρόπον ἀποτυφλοῦνται καὶ καταφλέγονται οἱ φυσικοὶ ἡμῶν ὀφθαλμοί, ὅταν γυμνοί, ὑπὸ οὐδενὸς προστατευόμενοι, στρέφωνται κατ᾿ εὐθεῖαν πρὸς τὸν ἥλιον. ᾿Εν τῇ Γραφῇ ὑπάρχει θαυμαστὴ εἰκών, διδάσκουσα ἡμᾶς τὴν ἐγκράτειαν ἐκ τῆς παρρησίας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ· “῾Ιστάμενα κύκλῳ τοῦ Θρόνου τοῦ ῾Υψίστου τὰ ἑξαπτέρυγα Σεραφείμ, δυσὶ πτέρυξι κατακαλύπτοντα τὰ πρόσωπα αὐτῶν” (῾Ησ. ²´ 2). »Καὶ γνωριζόμενος καὶ ὁρώμενος ὁ Θεὸς ἀναλλοιώτως διαμένει ὑπὲρ πᾶσαν γνῶσιν καὶ ὅρασιν. ῾Η ἀπεριόριστος αὕτη ὑπερβατικότης τοῦ Θεοῦ ἐν τῇ “μυστικῇ” γλώσσῃ τῆς θεολογίας καλεῖται “γνόφος”. ῾Η Καινὴ Διαθήκη οὐδαμοῦ χρησιμοποιεῖ διὰ τὸν Θεὸν τὴν λέξιν “γνόφος”. Λέγει εἰς ἡμᾶς ὅτι “῾Ο Θεὸς Φῶς ἐστι καὶ σκοτία ἐν Αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία” (Α´ ᾿Ιωάν. α´ 5). Περὶ τῆς ὑπερβατικότητος Αὐτοῦ καὶ συνεπῶς τῆς τελείας “ἀορασίας”, τῆς τελείας “ἀγνωσίας” Αὐτοῦ, ἡ Καινὴ Διαθήκη λέγει τὰ ἑξῆς· “Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε” (᾿Ιωάν. α´ 18)· καὶ ἀλλαχοῦ· “῾Ο Θεός,... φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον, ὃν εἶδεν οὐδεὶς ἀνθρώπων οὐδὲ ἰδεῖν δύναται” (Α´ Τιμ. ²´ 16). ῞Οτε ἀνεφάνησαν οἱ φιλόσοφοι καὶ οἱ αἱρετικοί, οἱ ὑποστηρίζοντες τὴν δυνατότητα πλήρους γνώσεως τοῦ Θεοῦ, τότε οἱ ῞Αγιοι Πατέρες, διὰ νὰ ἐκριζώσουν τὴν ἀσύνετον ταύτην ἰδέαν, ἐπέστρεψαν εἰς Παλαιοδιαθηκικὰς εἰκόνας καὶ γλῶσσαν· «Καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς πρὸς Μωϋσῆν· “καταβὰς διαμάρτυραι τῷ λαῷ, μήποτε ἐγγίσωσι πρὸς τὸν Θεὸν κατανοῆσαι” Αὐτόν... Εἱστήκει δὲ ὁ λαὸς μακρόθεν, Μωϋσῆς δὲ εἰσῆλθεν εἰς τὸν γνόφον, οὗ ἦν ὁ Θεός» (῎Εξ. ιθ´ 21, κ´ 21).

Οὕτω, διὰ νὰ πλήξουν ἰσχυρότερον τὴν συνείδησιν τῶν ἀσόφων σοφῶν, οἱ Πατέρες προσέφυγον εἰς τὴν ἔννοιαν τοῦ “γνόφου”, διὰ τοῦ ὁποίου ὁ Σοφὸς Νομοθέτης Μωϋσῆς συνεκράτει τὸν λαὸν αὐτοῦ, εἰσέτι ἄπειρον τῆς Θεογνωσίας, ἀπὸ τῆς ἀσυνέτου ἐξάρσεως τῆς ἰδέας τοῦ “κατανοῆσαι” τὸν Θεόν· καὶ διὰ νὰ μὴ παρεκκλίνουν ἀπὸ τῆς Καινοδιαθηκικῆς ᾿Αποκαλύψεως, οἱ Πατέρες ὠνόμασαν τὸν γνόφον τοῦτον “ὑπέρφωτον”. »῾Η ἀληθὴς ὁδὸς πρὸς θεωρίαν τοῦ Θείου Φωτὸς διέρχεται διὰ μέσου τοῦ ἔσω ἀνθρώπου. ῞Ολη ἡ σκέψις ἡμῶν, ὅλη ἡ δύναμις τῆς ἐπιθυμίας ἡμῶν, ὀφείλουν νὰ κατευθύνωνται μόνον πρὸς τὸ “τηρῆσαι τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ ἄσπιλον καὶ ἀνεπίληπτον” (Α´ Τιμ. ²´ 14). Τότε τὸ Θεῖον Φῶς, καθὼς ἔδειξεν ἡ πεῖρα τῶν αἰώνων, “πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως” ἐπισκέπτεται τὸν ἄνθρωπον. Καὶ οὐδεὶς δύναται νὰ εἴπῃ ποτὲ περὶ τῶν ὁρίων τῆς εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ πρὸς ἡμᾶς, διότι αὕτη κεῖται ἐν ἀληθείᾳ πέραν παντὸς ὁρίου. ῾Οσονδήποτε καὶ ἐὰν τείνῃ ὁ ἄνθρωπος πρὸς τὸν Θεόν, ὁσονδήποτε καὶ ἐὰν φλέγηται ὑπὸ τῆς ἀγάπης πρὸς Αὐτόν, καὶ πάλιν αἱ ἐκχύσεις τοῦ Φωτὸς θὰ παραμείνουν πέραν παντὸς ὁρίου καὶ ἀριθμοῦ, διότι δὲν ὑπάρχει τέλος εἰς αὐτάς, καὶ ὅταν εἰσέτι τὸ φῶς ὑπερβαίνῃ τὰς δυνάμεις τῆς φύσεως ἡμῶν νὰ ὑπομείνῃ τὴν λάμψιν αὐτοῦ. Καὶ ὁ μοναδικὸς δυνατὸς λόγος, ἡ μοναδικὴ ἐπικύρωσις, ὡς πρὸς πάντα ταῦτα εἶναι ὅτι “ὁ Θεὸς Φῶς ἐστι, καὶ σκοτία ἐν Αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία”, καὶ ὅτι “Αὐτὸς οἰκεῖ ἐν ἀπροσίτῳ Φωτὶ” καὶ ἐμφανίζεται πάντοτε ἐν τῷ φωτὶ καὶ ὡς φῶς».

᾿Αλλὰ καὶ παρὰ τοὺς λόγους τούτους δὲν διελύθη ἡ ἀπορία εἰς τὴν δειλήν μου ψυχήν. Δὲν ἔβλεπον ἐνώπιόν μου τὴν ὁδόν· δὲν ἐγνώριζον πῶς νὰ εἰσέλθω εἰς αὐτὴν τὴν ζωήν, πόθεν νὰ ἀρχίσω· ᾐσθανόμην ἑαυτὸν ἐν γνόφῳ καὶ «ἠρώτησα»· «Τί ποιήσω ἵνα ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω»; Καὶ ἐδόθη εἰς ἐμὲ ἡ ἀπάντησις· «Προσεύχου, ὡς ὁ ῞Αγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς, ὅστις ἐπὶ ἔτη ἐβόα, “Κύριε, φώτισόν μου τὸ σκότος”, καὶ εἰσηκούσθη. »Προσεύχου διὰ τῶν λόγων τῆς ἐκκλησιαστικῆς ᾠδῆς, “Λαμψάτω, ὦ Φωτοδότα, καὶ ἐμοὶ τῷ ἁμαρτωλῷ τὸ φῶς Σου τὸ ἀπρόσιτον”, καὶ ἐνδυναμοῦ ἐν τῇ πίστει, ἐνθυμούμενος ὅτι ἡ ᾿Εκκλησία δὲν προσεύχεται περὶ ἀδυνάτων πραγμάτων». ᾿Εν συνεχείᾳ ὁ ἀνὴρ ἐκεῖνος, ὡς νὰ ἀπέκλειε τὴν δυνατότητα ὅτι τοιαύτη προσευχὴ θὰ παραμείνῃ ἄνευ τῆς ἄνωθεν ἀπαντήσεως, κατέκλεισε τὸν λόγον αὐτοῦ ὡς ἑξῆς· «῞Οταν γνωρίσῃ ἡ ψυχή σου τοῦτο τὸ φῶς, τότε, ὅταν συμβῇ νὰ στερῆται τούτου, θὰ φλέγησαι δι᾿ αὐτὸ καὶ μιμούμενος τὸν ῞Αγιον Συμεὼν τὸν Νέον Θεολόγον θὰ ζητῇς αὐτὸ καὶ θὰ κράζῃς πρὸς αὐτό· ᾿Ελθέ, τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν. ᾿Ελθέ, ἡ Ζωὴ ἡ αἰώνιος. ᾿Ελθέ, τῶν πεπτωκότων ἡ ἔγερσις. ᾿Ελθέ, τῶν κειμένων ἡ ἀνόρθωσις, ᾿Ελθέ, τῶν νεκρῶν ἡ ἀνάστασις. ᾿Ελθέ, Πανάγιε Βασιλεῦ. ᾿Ελθὲ καὶ σκήνωσον ἐν ἡμῖν, καὶ μεῖνον ἀδιαστάτως ἐν ἡμῖν, καὶ ἀδιαιρέτως Σὺ μόνος βασίλευε ἐν ἡμῖν εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν».

ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΛΟΓΟΣ. Εὐλογία Κυρίου μενέτω ἐφ᾿ ὑμᾶς εἰς τοὺς αἰῶνας, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος. ᾿Αμήν. Εὐχαριστῶ πάντας ὑμᾶς, τοὺς προσελθόντας σήμερον, καθ᾿ ἣν ἡμέραν ἑορτάζομεν τὴν μνήμην τοῦ μεγάλου καὶ πολυπαθοῦς διὰ τὴν ᾿Εκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ Σωφρονίου, τοῦ ἀναδειχθέντος Πατριάρχου ῾Ιεροσολύμων. ᾿Ολίγος χρόνος ἔμεινεν εἰς ἐμὲ νὰ ζήσω μεθ᾿ ὑμῶν. ᾿Αλλὰ ᾿Εκεῖνο τὸ Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον συνδέει ἡμᾶς, εἶναι κατὰ τὴν φύσιν Αὐτοῦ αἰώνιον Πνεῦμα. Καὶ εἰς τοῦτο τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ ῾Οποῖον ἐφανέρωσεν εἰς ἡμᾶς ὁ Υἱὸς Αὐτοῦ ᾿Ιησοῦς Χριστός, παραδίδω ὑμᾶς.

11 Μαρτίου 1993. Ἀρχιμ.Σωφρόνιος Σαχάρωφ.